Fotografie

Vorige zondag moest ik een monitor herstellen (ondertussen is het al vijf tien jaar gepasseerd, beeldbuismonitoren worden niet meer hersteld, een LCD is zoveel goedkoper!) Nadat de fout opgelost werd, merkte ik op dat het beeld te rood was in de donkere delen. Was het beeld echt te rood of waren mijn ogen ontregeld na een uur zitten turen op een groene printplaat? Ik heb het internet doorzocht om een calibratieprogramma te vinden, maar ik heb niets gevonden dat mij aanstond (wel veel zogezegd gratis programma's die je verplichten spamware binnen te halen). Dan maar snel deze pagina opgemaakt met een online calibratietest.

Om te kunnen nazien of een foto correct belicht is is een histogram nodig. Er wordt in grafiekvorm weergegeven of

• het beeld overwegend donker of onderbelicht is (top van het grafiek is centrum-links gelegen), of
• het beeld overbelicht is (een stuk van de curve is aan de rechterkant afgekapt) of
• er iets scheelt aan het contrast (de curve gebruikt slechts een deel van het bereik, of loopt niet af aan beide kanten)

Bij de instellingen beperken we ons tot de helderheid, het contrast en de lineariteit (gamma) van de kleurkanalen.

Een correct ingestelde monitor is ook nodig om snel foto's te kunnen beoordelen als er geen histogram aanwezig is (op een webpagina, bijvoorbeeld).

Het is belangrijk dat een computermonitor een zo groot dynamisch bereik heeft. Een foto heeft een bereik van 8 bits (256 helderheidsniveaus), maar de meeste computermonitoren zijn niet in staat de helderste of donkerste bits weer te geven. De hooglichten lijken uitgebeten (geen details meer te zien), terwijl de foto wel degelijk correct belicht is geweest. Hetzelfde geldt natuurlijk met de donkerste delen van de foto: de monitor toont niets meer, terwijl er wel degelijk details aanwezig zijn (te controleren met de pipet gereedschap van Photoshop).

Fotografen die een ontregelde monitor gebruiken om hun foto's te corrigeren verminken dus hun foto's!

Heb je een nieuwe monitor nodig? Lees dan deze tips bij de aankoop van een monitor en hoe een computermonitor aankopen

Donker en helder (dynamiek)

De aangegeven waarden zijn helderheidswaarden, waarbij 0=zwart en 255=wit. Een monitor moet een helderheid van 5% kunnen weergeven, in bitwaarde is dat 13. Bij de test moet je het 5%-vlak (groen aangeduid) kunnen onderscheiden van de zwarte achtergrond. Hoe meer vlakken je kan onderscheiden, hoe beter je monitor is.

Het is ook belangrijk dat er geen kleur-dominante is van zodra het beeld zichtbaar is. Indien dit wel het geval is, dan moet de cut-off van de desbetreffende kleukanon verhoogd worden (bij sommige monitoren kan je alle kleuren afzonderlijk instellen, maar soms moet de monitor naar een technische dienst gestuurd worden).

LCD monitoren hebben eerder moeite met de helder-weergave. Bij een correct ingesteld scherm is de blok met bitwaarde 7 zichtbaar tegen de heldere achtergrond.

Het is normaal dat de laagste en hoogste helderheden als zwart en wit zichtbaar zijn. Als een afbeelding in het jpeg formaat opgeslagen wordt, dan worden de laagste en hoogste waarde niet gebruikt. Deze waarden zijn beschikbaar om beeldverwerking te doen (sharpening, waarbij er uitschieters ontstaan), maar deze niveau's komen niet overeen met een helderheidwaarde. De hexadecimale getallen 00, 01, 02... worden allemaal voorgesteld door zwart.

Aangezien deze waarden niet gebruikt worden in het formaat dat het meest gebruikt wordt, geven de schermen deze waarden ook niet weer, terwijl deze waarden wel bestaan in andere formaten zoals TIFF of direct gegenereerd kunnen worden in HTML.

Lineariteit of gamma

De volgende test is de gamma-test. LCD schermen hebben geen problemen met deze test, maar goedkope monitoren kunnen een niet-lineaire werking hebben. Fabrikagetoleranties kunnen voor een onregelmatig grijsverloop zogen (kleur aanwezig in de vlakken die normaal grijs moeten zijn, verschillen in helderheid tussen de effen en de puntjesvlakken).

Voor deze test moet je een afstand houden tot het scherm, zodat de bovenste vlakken niet meer waargenomen worden als puntjes, maar geïntegreerd worden tot een egaal grijs vlak (je kan ook je ogen wat dicht doen). Het bovenste vlak ontstaat door een matrix met zwarte en witte puntjes (het scherm wordt volledig zwart of wit uitgestuurd), terwijl het onderste vlak een egaal vlak is (lineaire aansturing). De helderheid van ieder vlak moet vertikaal overeenkomen.

Lees meer over de gamma correctie op deze pagina.

Printertest

Bij zuivere zwart (bijvoorbeeld tekst) wordt de zwarte inkt gebruikt. Voor grijsgradaties worden de kleurcartridges gebruikt omdat die meestal fijnere druppels kunnen produceren. Sommige printers hebben een foto-zwart en grijs cartridge voor het zo perfekt mogelijk weergeven van de grijswaarden. Je ziet heel goed de overgang tussen 100% zwart en "minder zwart" omdat de printer een ander soort inkt gebruikt.

Aangepaste calibratiepagina voor printers.