Fotografie

De meeste kleursystemen zijn beperkt in het aantal kleuren die weergegeven kunnen worden. Een kleursysteem kan zowel een natuurkundig kleurmodel zijn (L*a*b kleurmodel) of eerder een praktisch model (CMYK bij drukpersen en RGB bij computerschermen). Het Lab model heeft ook heel praktische toepassingen (compressie bij televisie).

De gamut is de verzameling kleuren die weergegeven kunnen worden in het systeem.

De naam “gamut” is afkomstig uit de notenleer en geeft het bereik van een muziekinstrument weer. De Griekse letter Gamma (Γ) geeft de laagste toon weer, en de ut de hoogste toon. Zo is het woord gam-ut ontstaan. Alle kleuren worden het gemakkelijkst voorgesteld door een bol, met wit bovenaan en zwart onderaan, en de verschillende kleuren rond de evenaar. De opstelling van de kleuren op de bol is gebaseerd op antagonismen: onze ogen kunnen onmogelijk terzelfdertijd groen èn rood zien (of blauw en geel).

Om een meer praktische voorstelling te bekomen gebruikt men een doorsnede van de bol. De doorsnede is geen cirkel, maar een speciale vorm omdat die aangepast is aan de gevoeligheid van onze ogen. Het L*a*b kleurmodel is het best in staat alle kleuren weer te geven, en wordt daarom gebruikt als referentie.

De vorm geeft de gamut weer van onze ogen: wat wij kunnen zien. In het L*a*b kleurmodel bestaan er nog meer kleuren, die echter geen fysische voorstelling hebben.

RGB kleurmodel

RGB kleurmodellen verschillen onderling: Apple heeft een eigen kleurruimte (die gebruikt wordt op de mac), en ook Adobe gebruikt een eigen kleurruimte. Het voordeel van de Adobe kleurruimte is dat die een grotere gamut heeft, maar bekijk je een foto in adobe-RGB via een systeem dat de adobe-kleurruimte niet kent, dan zien de foto's er vreselijk flets uit: lees deze vraag en antwoord van een van de bezoekers van m'n site voor meer informatie.

RGB televisie

RGB LCD panel

“Witte” leds hebben een blauwe lichtgevende diode en een deel van het blauw wordt omgezet in geel door een speciale coating (fluorescentie).
De stippellijn geeft de gevoeligheidscurve van onze ogen weer.

CMYK kleurmodel

Dit model heeft een nog beperktere gamut dan die van het RGB model. Heldere rode, groene en zelfs paarse tinten zijn niet mogelijk. Professionele drukpersen gebruiken daarom twee extra kleuren: orange en groen om zo de gamut uit te breiden (hexachrome drukpersen).

Bepaalde inktjetprinters hebben eveneens twee extra inktkleuren (groen en rood) om de gamut uit te breiden.

De twee extra kleuren van consumentenprinters (licht-cyan en licht-magenta) zijn uitvindingen van de commerciële dienst van de fabrikant. Deze extra kleuren breiden de gamut niet uit, maar zorgen er voor dat de inktpuntjes niet zichtbaar zijn op het papier omdat de kleur veel fletser is. Daardoor is het mogelijk goepkopere printkoppen te gebruiken (de inkdruppeltjes moeten namelijk niet meer zo klein zijn).

De gamut van de verven (bij het schilderen) is groter dan die van het CMYK kleurmodel omdat er meer basiskleuren gebruikt worden. Schilders gebruiken geconcentreerde pigmenten die ze mengen en eventueel met witte verf verdunnen om tot de gewenste tint te komen.

Monochroom