Fotografie

De ontwikkeling van RAW bestanden is het omzetten van de sensordata naar gebruiksklare afbeeldingen (meestal in JPEG). Men gebruikt dezelfde benaming als bij het ontwikkelen van film, want in beide gevallen begint men met een onbruikbaar iets (een latent beeld) om er iets bruikbaar van de maken (een ontwikkelde foto).

Een fototoestel zet de ruwe sensordata om in een bruikbaar beeld (in JPEG formaat), maar daardoor moeten er compromissen gedaan worden. Het JPEG formaat kan onmogelijk alle details in de hooglichten èn in de schaduwen bewaren. Maar een fototoestel doet meer dan een zuivere mechanische omzetting: door het lokaal contrast te verhogen worden ook details in de hooglichten en de schaduwen overgebracht, en wordt de foto aangenaam door de toepassing van een S-curve.

Hier heeft men een veiligheidsnet: de oorspronkelijke ruwe afbeelding blijft behouden en men kan de bewerking indien nodig opnieuw uitvoeren. Bij de filmontwikkeling wordt het latent beeld zichtbaar gemaakt en door de talrijke ontwikkelparameters te wijzigen kan men ofwel de hooglichten ofwel de schaduwen beklemtonen of het contrast wat verminderen. Maar het latent beeld gaat daardoor natuurlijk verloren.

Eigen gebruik van het RAW formaat

In sommige gevallen moet je wel met RAW werken, bijvoorbeeld als je een foto binnen neemt, waarbij je ook zicht moet hebben door het raam. Ook foto's met ondergaande zon en gebouwen die deels in het zonlicht baden en deels in de schaduw zitten hebben soms een te hoge dynamiek om correct in het JPEG formaat opgeslagen te worden.

Het is spijtig dat de HDR modus die ieder toestel nu blijkbaar heeft enkel een JPEG afbeelding aflevert. Bij een HDR foto worden er drie opnames gemaakt met een afwijkende belichting en worden de drie foto's gecombineerd, waarbij men details heeft in zowel de hooglichten als de schaduwen. Het fototoestel had het resultaat beter opgeslagen in TIFF 16 bits, zodat er geen dynamiekcompressie moet plaatsvinden: met zijn 16 bits dynamiek is het TIFF formaat ideaal als tijdelijk opslag van HDR foto's. Door de beperkingen van het JPEG formaat blijft de HDR modus niet meer dan een gadget.

RawTherapee

Ik zeg het direct, RawTherapee is niet de meest eenvoudige software, er zijn heelwat instellingen, en iedere instelling heeft op zijn beurt sub-instellingen om een foto te tweaken tot je d'erbij doodvalt. Ik geef een voorbeeld met de zwart-instelling:

• De zwartinstelling stelt het punt waarbij het resultaat "zwart" is (0, 0, 0). Alles wat donkerder is wordt ontwikkeld naar zwart. De dynamiek van het origineel beeld is hoger dan de dynamiek van een jpeg bestand, en een deel van het beeld moet dus weggesmeten worden. Dit is echter geen groot verlies, want in zeer donkere beeldelementen overheerst de ruis en is er eigenlijk niets bruikbaar.
• De zwartcompressie gaat de schaduwen comprimeren, zodat er minder bits voorzien worden voor de donkere partijen. Dit is in het algemeen geen probleem, want er zit weinig nuttige informatie in deze partijen.

Deze twee instellingen bepalen eigenlijk een deel van de transfertfunktie (S-curve), namelijk de donkere kant van de funktie. De S-curve wordt automatisch in het fototoestel gebruikt bij het omzetten van een foto naar het JPEG formaat (maar met vaste parameters).

De hooglichten corrigeren is nog wat complexer, want de software probeert informatie te halen uit alle kleurkanalen (bij een lichte oversturing zit er vaak nog helderheidsinformatie in die kleuren die niet overstuurd zijn). Deze kleur-informatie wordt dan gebruikt om het helderheidskanaal op te bouwen.

Het is mogelijk het contrast van een afbeelding te veranderen, maar ook het lokaal contrast, waarbij men 4 niveaus van lokaal contrast heeft (volledig beeld contrast, lokaal contrast, microcontrast). Iedere parameter heeft talrijke funkties, maar ik denk niet dat je deze parameters vaak gaat aanpassen. Het resultaat is vaak enkel te zien als de afbeelding op 1:1-maat weergegeven wordt.

Ook de kleursaturatie heeft een tweede instelling, namelijk vibrance, waarbij de weinig gekleurde delen meer gesatureerd worden, zoder dat de reeds goed gesatureerde delen onnatuurlijke kleuren krijgen.

De applikatie werkt onder 32 bits floating point zodat er geen afkapping gebeurt bij berekeningen. De meeste andere toepassingen werken met 16 bits lineair (en soms maar 8 bits). Hoewel de uiteindelijke afbeelding maar 8 bits zal hebben, is het nuttig dat de berekeningen gebeuren met de hoogst mogelijk resolutie, zodat er geen artefacten zoals banding ontstaan.

Het programma werkt met een miniatuur die aangepast wordt naargelang de opdrachten die uitgevoerd worden, maar de eigenlijke bewerking gebeurt pas op het einde, als de afbeelding opgeslagen wordt in JPEG.

Indien je niet weet hoe te beginnen, gebruikt de funktie "auto levels" om het beeld te normaliseren. Een onderbelicht beeld met een gat in het histogram in de hooglichten zal automatisch aangepast worden. Danzij de verwerking met floating point getallen leidt deze behandeling niet tot banding, zelfs als het origineel beeld redelijk onderbelicht is.

Na deze handeling is het soms nodig de individuele kleurkanalen bij te werken om een kleur die overheerst te onderdrukken. Je kan zowel met de verschillende kleurkanalen werken als met de kleurbalans (meer blauw en minder geel, meer rood en minder groen, enz). Maar de handeling van RawTherapee werkt beter dan de gelijkaardige handeling van Photoshop, en niet enkel omdat RT toegang heeft tot de sensordata: ook het algoritme lijkt beter te werken.

Met de software is het zelfs mogelijk de parameters van de kleurmosaiek of Bayer mosaiek bij te stellen. Voor iedere rode en klauwe pixel zijn er twee groene pixels. Nu is het zo dat de twee groene pixels niet exact dezelfde kleurfilter moeten gebruiken. De Sony DSC-F828 is een toestel met een groene en emerald kleurfilter, maar andere merken gebruiken eveneens verschillende groenfilters.

Door twee verschillend getinte filters te gebruiken kan men de dynamiek van het beeld vergroten: bij een helder beeld worden de helder-groene pixels overstuurd, maar niet de donker-groene, en bij een te donker beeld geven de helder-groene pixels een bruikbare informatie terwijl de donker-groene pixels vooral ruis afgeven. Dit is een heel technische materie en je zal die ook niet vermeld zien staan in de reklamefolders van het merk, maar het is een zeer belangrijke parameter die de beeldkwaliteit bepaalt.

De handelingen hebben altijd betrekking op het globaal beeld, wat overeenkomt met een normale filmontwikkeling. Met rawtherapee kan je niet een deel van het beeld seelcteren om het beeld lokaal te behandelen. Indien ik een lokale behandeling moet doen, dan sla ik het raw beeld op in TIFF 16 bits, om die dan in Photoshop te importeren. Vaak moet ik het gezicht anders behandelen dan de rest van het beeld, en dan moet ik natuurlijk overgaan naar Photoshop. Het TIFF formaat is een standaard-formaat (zoals JPEG) met compressie zonder beeldverlies (niet zoals JPEG) en de beelden kunnen in 16 of 8 bits per kanaal opgeslagen worden.

Darktable

Darktable is minder complex, en daarom heb je besloten om daarmee te werken,... totdat je een funktie nodig hebt die enkel beschikbaar is met rawtherapee (rawtherapee is ook zeer sterk in alle vormen van ruisonderdrukkeng)

Bij beide toepassingen gebeurt de beeldverwerking op een verkleinde copie van het beeld, zodat het resultaat van een handeling snel zichtbaar is. Enkel het deel van het beeld dat zichtbaar is wordt behandeld, en dan nog enkel als de behandeling een zichtbaar effekt zou hebben. Bepaalde handelingen zijn immers enkel zichtbaar bij een beeld op 1:1-maat. Als het beeld opgeslagen wordt, dan start de feitelijke verwerking vanaf het origineel, met de hoogst mogelijke nauwkeurigheid. Zelfs op een snelle computer is de verwerking niet snel te noemen, daarom is het beter batch-verwerking te doen: alle handelingen worden opgeslagen in de map van het origineel, en de verwerking gebeurt dan achteraf.

Batch verwerking heeft ook als voordeel dat de verschillende handelingen in een bestand worden opgeslagen: deze handelingen gaan dus niet verloren. Als de batch-verwerking gestart wordt, dan worden de batch-bestanden gelezen en de bijhorende raw bestanden verwerkt zonder tussenkomst. De output zijn JPEG bestanden en de originelen blijven bewaard.

Digital Photo Professional

De mogelijkheden van DPP zijn eerder beperkt, de benaming "professional" niet waardig. Je kan informatie in de hooglichten en schaduwen bovenhalen voordat het bestand in JPEG wordt weggeschreven, maar je kan de omzetting niet tweaken zoals bij Darktable, en zeker niet zoals bij rawTherapee. Deze twee applikaties zijn trouwens volledig gratis.

Een voordeel van DPP is dat je na de bewerking nog steeds over het origineel raw bestand beschikt om de ontwikkeling over te doen als je dat wenst, maar dat is een voordeel eigen aan alle RAW applikaties.