Bioscoopfilm in kleur

Ook in de bioscoop is er een vraag naar natuurgetrouwe kleuren zoals bij de fotografie. Er wordt met verschillende procédés geëxperimenteerd, sommige kennen een redelijk succès, anderen zijn een totale flop.

De eisen die gesteld worden wat betreft de kleurweergave bij bioscoopfilm liggen lager dan de eisen voor kleurafdrukken. Bij film is er beweging, aktie en de kleine mankementen van de eerste systemen vallen niet zozeer op.

Het probleem waarmee de techniekers geconfronteerd worden is hetzelfde bij bioscoopfilm als bij fotografie: hoe kunnen we kleur weergeven met een emulsie die kleurenblind is? Het principe dat later universeel gebruikt zal worden voor kleurenfilm is zeer complex (aktivatie kan kleurstoffen op de plaatsen waar de emulsie belicht is geweest), en voor dat deze miraculeuze kleurstoffen ontdekt werden moet men minder doeltreffende systemen gebruiken.

In de eerste systemen gebruikt men slechts twee kleuren: orange en cyan. De gekozen kleuren zijn zodanig geoptimaliseerd dat de huidtinten (van de blanke man, uiteraard) correct weergegeven worden. Groene en paarse tinten worden te donker of te helder weergegeven.

De emulsie wordt ontwikkeld zoals een normale emulsie, wat natuurlijk een groot voordeel is. De projector heeft ook een sluiter met twee kleurfilters.

Er werden ook films ingekleurd (zie voorbeeld rechts), waardoor een gewone projector gebruikt kon worden. De problemen met de synchronisatie van de kleurfilter met de beeldinhoud komt daardoor ook te vervallen.

Het syteem heeft enklele nadelen:

• Om beeldflikkeringen tegen te gaan (vooral als er sterk gekleurde beelden aanwezig zijn) moeten er meer beelden per seconde opgenomen worden. Men werkt met 32 beelden/seconde in plaats van 24 beelden/seconde.

• Bij de projectie is er een speciale projector nodig. Alle zalen aanpassen is te duur, zeker omdat de projector niet meer gebruikt kan worden voor normale zwart-wit films.

Twee procédés hebben zo'n raster gebruikt: Finlay (cinema) en Dufay (fotografie). In tegenstelling met de volgende systemen met twee kleuren kunnen alle kleuren weergeven worden. De kleuren zijn niet echt gesatureerd omdat er door diffusie van het licht in de emulsie altijd een kleurmenging optreedt.

Het procédé heeft als nadeel dat die veel licht opslorpt: om een groene kleur te tonen moeten de blauwe en rode "pixels" zwart zijn. De projector moet dus driemaal zo sterk zijn om een normale belichting te bekomen. Bij andere procédés zijn de kleuren die niet aktief zijn gewoon doorzichtig.

Het is ook zeer moeilijk om copies te maken: men maakt monochrome copies, want de kleurencopies hebben een zeer slechte resolutie vanwege het raster dat niet overeenkomt tussen de twee emulsies.

Het systeem met kleurfilters (Autochrome en Dufay) die eveneens gebruikt worden voor foto's wordt hier verder besproken.

Bij dit systeem zijn de kleurstoffen reeds zichtbaar in de emulsie, waardoor die weinig lichtgevoelig is. De film kan niet in normale toepassingen gebruikt kon worden, enkel voor het maken van animatiefilms (men had een belichting nodig van 7 sekonden per kleur).

Het systeem kan echter ook gebruikt worden als projectiefilm: men kan indirect werken via drie kleurscheidingen (drie zwart-wit films die belicht worden door een filter, zoals bij het latere Technicolor). De kleurenfilm wordt dan belicht via de separaties, waarbij de lage gevoeligheid van de kleurenfilm geen rol meer speelt. De beeldkwaliteit van de projectiefilm overtrof zelfs die van de Technicolor.

Het systeem werd oorspronkelijk in Duitsland ontwikkeld en de films werden in België gemaakt. Bij de aanvang van de tweede wereldoorlog viel de produktie stil. Ondertussen had Technicolor een werkend systeem en de Majors (de grote filmbedrijven) waren contractueel verplicht Technicolor te gebruiken, waardoor het superieure Gasparcolor de markt niet kon veroveren.

Het zelfde procédé werd later ook gebruikt voor fotografisch papier (voor het maken van kleurafdrukken): Cibachrome en Ilfochrome.

Bij fotografie gebruikt men de benaming Kodacolor voor negatieffilm en Ektachrome voor positieffilm, bij bioscoopfilm gebruikt men andere namen zoals DeLuxe Color maar de ontwikkeling is gelijkaardig.

Een nadeel is dat de kleurstoffen minder stabiel zijn. Men is verplicht kleurstoffen te gebruiken die specifieke scheikundige eigenschappen hebben: de kleurstoffen moeten zichtbaar worden op de plaatsen waar het zilver gereduceerd wordt. Het aantal geschikte kleurstoffen is daardoor beperkt.

De ontwikkeling is vergelijkbaar met het procédé dat voor fotografie gebruikt wordt (C-41), maar er is een eerste alkaline bad om de anti-halo laag te verwijderen. Verder loopt de ontwikkeling op eenzelfde manier: zie negatieve filmontwikkeling en positieve filmontwikkeling. Bij bioscoopfilm wordt regelmatig "skip bleach" gebruikt.

Het Kodachrome systeem gebruikt integraalfilm met meerdere lagen. De kleurstoffen worden aangebracht tijdens de behandeling, wat als voordeel heeft dat de kleuren scherper gedefinieerd zijn. De gebruikte kleurstoffen zijn ook meer stabiel dan bij Ektachrome (Eastman Kodak procédé).

Kodachrome bestaat in normale uitvoering met een hoog contrast en Kodachrome Commercial met een lager contrast om copies te maken.

Kodachrome gebruikt een complex systeem voor de ontwikkeling en het resultaat is niet altijd optimaal. De meeste films gebruiken het Eastman systeem.

Het Technicolor I en II waren bipack systemen

-