De lensopening (andere naam: iris, diafragma of aperture) is één van de belangrijkste elementen van je fototoestel.
De lensopening bepaalt niet enkel hoeveel licht op de sensor valt, maar ook hoe de foto er uit zal zien (scherptediepte). De point-and-shoot fototoestellen die je in smartphones aantreft hebben geen regelbare opening.
- Onstaan van de diafragma-waarden
- De "opening" van een lens is een moeilijk uit te leggen begrip. Ik ga terug in de tijd en leg het ontstaan van de diafragma-waarden uit. Met een opening van ƒ/2.8 wordt film altijd even sterk belicht (ongeacht het filmformaat). Het gebruik van ƒ-waarden is dus een vereenvoudiging.
Neemt men een foto met een sluitertijd van 1/125, een opening van ƒ/8 en een film met gevoeligheid van 100ASA, dan zal de film altijd even sterk belicht worden, dat men te maken heeft met een middenformaat, een kleinbeeld of een instamatic fototoestel. Per vierkante milimeter film is de lichtintensiteit dezelfde.
- Plaatsing van de opening
- Een beetje theorie over het diafragma.
- Opening in de praktijk
- Uiteindelijk ga je de opening van je fototoestel moeten instellen (als je creatief wenst te werken).
- Transmittance of t-waarde
- De opening (ƒ-waarde) is slechts een benadering van de effektieve lichtsterkte van de lens. In het algemeen voldoet deze benadering prima want het fototoestel corrigeert automatisch het gebrek aan licht door een langere sluitertijd te gebruiken. Bij bepaalde toepassingen waar het er echt op aankomt dat er geen helderheidsverschillen zijn bij het wisselen van de lens (cinema) gebruikt men niet de ƒ-waarde maar de t-waarde.
- Nadelen van extreem lichtsterke lenzen
- Zeer lichtsterke lenzen hebben nadelen: de fototoestellen zijn namelijk niet berekend voor dergelijke lenzen. De optische zoeker wordt niet helderder als je een groetere opening dan ƒ/2.8 gebruikt (het matglas is namelijk geoptimaliseerd voor een ƒ/2.8-lens), maar ook het scherpstelsysteem (autofocus) heeft moeite om perfekt scherp te stellen als de scherptediepte extreem beperkt is.
- Diffractie
- Diffractie beperkt de algemene beeldscherpte. Het effekt is vooral merkbaar bij kleine absolute openingen.
Met een zeer goede lens (kleinbeeld) is het effekt reeds merkbaar vanaf ƒ/8. Hoe kleiner de sensor (en dus hoe kleiner de absolute opening) hoe sneller het fenomeen zal optreden. Bij een compact fototoestel wordt de maximale beeldscherpte bereikt bij ƒ/4. Supercompact fototoestellen zijn zelf niet meer uitgerust met een opening, want vanaf dat de opening verkleind moet worden neemt de onscherpte sterk toe.
- Sunstars
- Nauw verwant met diffractie: de sunstars. Op deze pagina krijg je informatie hoe je sunstars kan doen verschijnen (zonder naar photoshop te grijpen!)
- Lichtvlekken
- De min of meer onscherpe lichtvlekken op de achtergrond die door kleine lichtbronnen (puntbronnen) veroorzaakt worden hebben een wetenschappelijke verklaring. Deze pagina bevat een inleiding, dan gaan we verder in op details zoals
Bokeh van een lens met diafragma met 5 lamellen.
Het diafragma van een oude videocamera.
Meer uitleg over centraalsluiters en diafragma via de link.