Goedkope lenzen kunnen optische vervormingen veroorzaken. Als basis gebruik ik een voorzetlens uit de tijd van de videocamera's om het fenomeen te demonstreren. Voor fotografie zijn deze accessoires ongeschikt vanwege de hogere resolutie en de hogere eisen die aan de optiek gesteld worden.
De lichtbol (ook een soort reflektie) wordt hier besproken.
Bepaalde digitale fototoestellen kunnen uitgerust worden met voorzetlenzen (zoals de Nikon Coolpix-reeks 950-990-... die allemaal eenzelfde thread gebruiken); gebruik enkel originele Nikon voorzetlenzen. Goedkope aftermarket-filters zijn eigenlijk waardeloos. De trend van de extra voorzetlenzen is voorgoed voorbij, aangezien een bepaald fototoestel slechts een heel beperkte tijd wordt geproduceerd en de opvolger een andere optische formule gebruikt, waardoor er ook nieuwe voorzetlenzen ontworpen moeten worden.
Een lens breekt de lichtstralen. Een evenwijdige lichtbundel wordt omgezet in een divergerende of convergerende lichtbundel. Bij deze breking ontstaan er fouten: kleurfouten omdat de verschillende kleuren anders verbogen worden (dit effekt kan men nagenoeg onderdrukken door apochromatische lenzen) en verschillende geometrische fouten die eveneens onderdrukt kunnen worden door speciale lensconstructies te gebruiken.
Maar de lens veroorzaakt ook reflekties: lichtstralen die weerkaatst worden (de rode stralen in het voorbeeld). Het licht wordt weerkaatst bij iedere lucht-glas overgang. Bij iedere overgang gaat 1% licht verloren. Het resultaat zijn flares, spookbeelden en in lichtere maat ook vignetering. Dit effekt kan men vermijden door de lenzen een speciale coating te geven. Tegenwoordig gebruikt men bij de betere lenzen meervoudig gecoate lenzen (iedere coating onderdrukt één frekwentieband).
Omdat de reflekties meer optreden als het licht de overgang minder loodrecht raakt, heb je meer verliezen in de hoeken. Dit verklaart gedeeltelijk de vignetering.
Bij tegenlicht heb je het meest last van flares. Om ze te verminderen gebruik je de lens het liefst in zijn meest tele-bereik. Het effekt kan echter verschillen van lens tot lens. Zorg ervoor dat de zon niet zichtbaar is in de zoeker en gebruik een lenskap of een stuk karton om de indirecte zonnestralen tegen te houden (zonlicht mag niet op de lens vallen).
Ik bezit een reeks converters uit het video-tijdperk. Deze voorzetlenzen verlengen de brandpuntsafstand en werden vaak gebruikt bij de duurdere videocamera's (die in de tijd slechts een zoomfaktor van 3 à 6× hadden). Een videocamera ging in die tijd jaren mee (metalen zamack-chassis, loodbatterij) en was een hele investering. Omdat een model lang verkocht werd (een nieuw model kwam pas uit om de zovele jaren) was er een aktieve markt van extra accessoires, waaronder converters.
Converter-lenzen uit het video-tijdperk
| Resolutie fototoestel | Zonder converter | Met converter |
|---|---|---|
| Resolutie videorecorder | Zonder converter | Met converter |
De lenzen waren bruikbaar zolang er geen speciale eisen aan de optiek gesteld werden. Met zijn video-resolutie van 0.3 Megapixel en opname op VHS is de beperkende faktor niet de optiek. In de tijd waren die voorzetlenzen bijzonder duur, maar ze zijn echter totaal voorbijgestreefd en onbruikbaar als voorzetlens op een digitaal fototoestel. Het probleem kan je eigenlijk met het blote oog zien: de lenzen hebben geen coating (een lens met een coating heeft een donkere, meestal diep-blauwe glans)
Er heerst een waas over het beeld, veroorzaakt door inwendige reflekties in de lens. De bloemen midden in het beeld zijn even onscherp als de andere bloemen en vallen niet meer op.
De VHS filter (een handeling in Photoshop) veroorzaakt eenzelfde fenomeen: onscherp beeld vanwege de lage resolutie (je kan de pixels zien) en kleurdesaturatie vanwege de beperkingen van het chroma-kanaal in videorecorders.
Hetzelfde effekt als met een converter dat bedoeld is voor videoresolutie bekom je met goedkope lenzen (meestal zijn dit de kitlenzen), maar ook met een UV-filter die geen coating heeft zoals in dit voorbeeld. Het effekt is duidelijk zichtbaar: de kleuren zijn fletser, het beeld mist aan detail, het beeld is zodanig onscherp dat het onderwerp in de achtergrond verdwijnt.
