Een grijskaart is een kaart die gebruikt wordt op digitale fototoestellen in te stellen op de lichtomstandigheden. Het is niet zomaar een stukje papier of plstiek, het wordt gebruikt om de volgende foto's van een reeks te calibreren.
Wat is een grijskaart
Een grijskaart wordt vaak "18% grijskaart" genoemd. De kaart kaatst 18% van het licht terug, je zou kunnen stellen dat de kaart bestaat uit 18% kleurstofen die het licht perfekt weerkaatsten en 82% kleurstoffen die het licht volkomen absorberen. Voor onze ogen is de kaart gewoon grijs en niet donkergrijs omdat onze ogen niet lineair werken.Toen de televisie opkwam gebruikte men een gamma-correctie om de niet-lineaire werking van de beeldbuis te corrigeren, maar achteraf is men de gamma-correctie blijven gebruiken omdat die eigenlijk heel praktisch was: een gecorrigeerd beeld komt namelijk goed overeen met de gevoeligheid van onze ogen.
DE RGB-waarden van een grijskaart komen overeen met 118 (speling van 114 tot 124), ook de RGB kleurkodering is immers gamma-gecorigeerd (zonder gamma-correctie zou de grijskaart een RGB-waarde van 46 moeten hebben). De RGB-waarden kunnen lopen van 0 (zwart) tot 255 (heldere kleur). Er worden dus meer bitwaarden voorzien voor de donkere beeldelementen dan voor de heldere beeldelementen omdat onze ogen de donkere beeldelementen beter kunnen ondercheiden.
Vaak is de kaart voorzien van een kruis of ander patroon om het scherpstellen mogelijk te maken. Bepaalde fototoestellen weigeren een foto te nemen als het toestel niet kan meten dat het beeld scherp is, en met een volkomen grijze kaart is dit het geval.
Grijskaart zelf maken
Je kan geen grijsvlak maken in Photoshop en die uitprinten. Om te beginnen heeft het blanco vel een weerkaatsing van ongeveer 90%, maar dit hangt af van het soort licht en het soort papier: belicht met daglicht (dat UV-straling bevat) zal het blad helderder zijn dan belicht met een even sterk licht van een gloeilamp. De meeste papiersoorten hebben namelijk een coating die een deel van de UV-straling omzet in wit licht (om het papier "witter" te doen lijken). Verschillen in reflektie van 50% voor een onbedrukt blad zijn niet ongewoon. De reflektie van het niet-bedrukte blad moet je dus in rekening brengen.Bij het printen loopt het nog meer fout: de bekomen reflektie hangt van het soort papier, hoe de pigmenten met de coating reageren en de zogenaamde "dot gain" (uitvloeien van de inkt). Een echte grijskaart moet je dan ook kopen, je kan die niet zelf printen, behalve indien je een gecalibreerde printer zou gebruiken. Opgelet: de calibratie van je printer is geldig voor één batch papier, één soort inkt en één printerinstelling, en na een paar maanden moet je een nieuw vel uitprinten (tip: éénmaal je printer gecalibreerd print je 10 grijskaarten uit).
Wanneer wordt een grijskaart gebruikt
Een grijskaart wordt gebruikt als men een natuurgetrouwe opname wenst van een beeld (produktfotografie, fotografie van schilderijen en museumstukken en dergelijke meer). Iedere lichtbron heeft andere eigenschappen, en die moeten gecorrigeerd worden door een kaart te fotograferen die volkomen kleurloos is. In sommige gevallen speelt de weerkaatsing tegen de muren ook een noemenswaardige rol.Natuurlijk heeft ieder fototoestel een automatisch witbalans, maar die volstaat niet. Worden er meerdere foto's achter elkaar genomen, dan kan het toestel verschillende correcties uitvoeren: het resultaat is onvoldoende consistent. Kent men de kleurtemperatuur van de lichtbron, dan kan men het fototoestel manueel laten werken, maar hier ook speelt de omgeving een rol: weerkaatsingen, veroudering van de lichtbron, enz. Door de witbalans manueel in te stellen, is men zeker dat alle opnames consistent zijn, maar men is niet zeker dat ze ook juist zijn.
Hoe een grijskaart gebruiken
Er zijn twee methoden om een grijskaart te gebruiken: de instelling op het fototoestel zelf of de correctie achteraf uitvoeren. In beide gevallen moet men een testfoto van de grijskaart maken. Dit heet "grijs prikken".
• » Instelling op het fototoestel zelf
Deze instelling is de meest eenvoudige, maar kan enkel gebruikt worden als men JPEG foto's maakt. Levert het fototoestel RAW beelden (onbewerkt) dan moeten ze op de computer ontwikkeld worden en is enkel de tweede methode mogelijk.
In het algemeen zal men een foto nemen van de grijskaart op de plaats van het onderwerp, zodat de grijskaart identiek belicht wordt als het onderwerp. Soms moet het fototoestel in een speciale modus gezet worden om de afbeelding te gebruiken als referentiewaarde.
Met deze handeling wordt enkel de kleurbalans ingesteld, maar men kan ook controleren of het beeld evenwichtig belicht is (geen overbelichting of onderbelichting). Hier ook kan men een manuele belichting gebruiken (manuele modus op het fototoestel) en de sluitertijd, lensopening en ISO waarde zodanig instellen dat de belichtingsindicator 0 aangeeft.
De parameters moeten natuurlijk vastgezet worden voor alle volgende foto's van de reeks. Is de belichting anders geworden (andere softbox, verschuiving van de lichtbronnen,...), dan moet een nieuwe meting uitgevoerd worden.
Bij Canon moeten de volgende stoppen gevolgd worden (zie afbeeldingen rechts):
- Fotografeer de grijskaart (volledig beeldvullend)
- Ga naar de camera-menu en kies eigen witbalans (Custom white balance, ik laat de taal op m'n toestel altjd in het engels)
- Het toestel toont de laatste foto met de vraag of dit beeld als referentie gebruikt moet worden.
- Nu moet je nog de camera vertellen dat de aangepaste witbalans gebruikt moet worden (je kan dus omschakelen van automatisch naar manueel of aangepast).
• » Correctie in het beeldverwerkingsprogramma
Er wordt een foto genomen met de grijskaart goed in beeld. Er wordt in RAW gewerkt, of met een manuele lichtbalans die (ongeveer) overeenkomt met de gebruikte lichtbronnen, zodat de correctie door de software beperkt kan zijn.
Het systeem is verschillend van softwarepakket tot softwarepakket, maar in het algemeen ga je de grijze kleur selecteren met de pipet de de correctiewaarde opslaan. Achteraf kan je de correctiewaarde automatisch ophalen en toepassen voor de volgende foto's. Dit kan zelfs automatisch gebeuren bij softwarepakketten die batch-geörienteerd zijn zoals Lightroom.
Er bestaan andere soorten grijskaarten, de meest bekende is de GretagMacBeth ColorChecker. Deze kaart wordt vooral gebruikt om de fouten in de belichting op te sporen (kleurweergave-index van de lichtbronnen onvoldoende). Het gebruik van deze kaart is complexer dan die van een 18% grijskaart.
Foto van de grijskaart
Aangepaste witbalans selecteren
Laatste foto selecteren als bron (referentie)
Witbalans op "aangepast" zetten