Leren fotograferen heb ik met een volledig manuele spiegelreflex gedaan.
Mijn ouders hadden een gewone compact-toestel, een Olympus TRIP 35. Een uitstekend toestel, als ik nu de negatieven bekijk gemaakt in de jaren '70 dan sta ik vol verwondering: extreem scherp en nagenoeg geen beeldfouten, ondanks zijn breedhoek (40mm). Een prime-lens kan je relatief gemakkelijk compenseren voor beeldfouten zoals tonvervorming.
Maar het toestel boeide mij niet echt. De situatie veranderde echter toen ik een echte reflextoestel kreeg: een Praktica MTL5 (handleiding). Ok, het toestel komt uit het oostblok, het ziet er uit als een baksteen, alles is manueel, de zelfonspanner maakt precies hetzelfde lawaai als een Trabant, maar toch is het een echte spiegelreflex. Met dit toestel heb ik voor het eerst leren fotograferen. Praktica was het oost-duitse deel van Zeiss (gelegen in Dresden), maar door de muur zijn beide fabrieken onafhankelijk geworden.
Omdat alles manueel gebeurt moet je je tijd nemen: sluitertijd instellen naargelang de omstandigheden, fijnstellen met het diafragma en uiteindelijk scherpstellen. Het toestel maakt het geluid dat bij een dergelijk stevig toestel hoort: duitse grundlichkeit tot in het geproduceerd klikgeluid. Duidelijk niet een toestel dat door Oost-Duitse spionnen gebruikt kan worden vanwege het geluid. Kenners vertellen me dat het geluid vergelijkbaar is dat van een guillotine. Het toestel is één blok degelijkheid. Na meer dan 30 jaar werkt het nog perfekt. Ik heb enkel de batterij moeten vervangen (EPX625, een 'kwikbatterij', tegenwoordig zit er echter geen kwik meer in). De Olympus heeft zelfs geen batterij nodig (de fotocel zorgt zelf voor de nodige spanning) en ook de Praktica kan zonder batterij gebruikt worden (met een externe lichtmeter). Het is opmerkelijk dat de energie opgeslagen in een veer voldoende is om de spiegel te doen omklappen en terugvallen, en ook voor de aandrijving van de gordijnsluiters zorgt.
De lens is een 50mm normaallens met een opening van ƒ/1.8, een zeer hoge waarde die je toelaat foto's binnenshuis te nemen zonder flitser. Met de opening van ƒ/1.8 is de scherptediepte echter heel beperkt en manueel scherpstellen vraagt wat ervaring. De lens heeft zelfs een scherptediepte-indikatie naargelang de opening (heel nuttig, en meestal niet aanwezig op recente lenzen!)
Vanwege de opklappende spiegel zijn sluitertijden langer dan 1/60 niet aangeraden als je geen statief gebruikt. De spiegel doet het volledig toestel daveren. Hoewel het apparaat met andere lenzen uitgerust kon worden dan de standaard-lens, zal je zeer weinig lenzen aantreffen. Zoomlenzen bestonden er is die tijd nauwelijks en iedereen stelde zich tevreden met een 50mm lens.
Het toestel gebruikt de bekende M42 mount, waardoor je eventueel andere lenzen kon gebruiken. In tegenstelling met de huidige mounts was dit een relatief universele mount.
Op de derde foto zie je dat de lens verwijderd werd. Het matglas waarop het beeld geprojecteerd wordt is duidelijk zichtbaar (1) en op de uitvergroting is zelfs het prismagebied heel goed zichtbaar. Het glas is mat over de volledige oppervlakte, behalve in het midden, waar verschillende soorten prisma's gemonteerd zijn. De opklapbare spiegel (2) is het plaatje onderaan de opening. Dat je te maken hebt met een echte reflex zie je aan de achterwand met zijn gordijnsluiter. Er werd reeds gebruik gemaakt van een vertikaal bewegende sluiter en de maximake sluitersnelheid bij het flitsen (sync-snelheid) bedraagt 1/125.
De zoeker wordt gebruikt voor het scherpstellen en het bepalen van de belichting. Zet eerst de irisinstelling op "A" (automatisch). Er is niets automatisch, maar de gedachte alléén help wel een beetje. De manuele lichtmeting (stop down metering) wordt op deze pagina uitgelegd.
Moderne reflextoestellen gebruiken namelijk precies eenzelfde focuseersysteem (je zal de engelse benaming phase detection vaak tegenkomen). Een reflextoestel heeft een aantal prisma's en bijhorende sensoren. De electronica doet wat je met een manueel toestel zelf zou doen: bepaling van de beeldverschuiving en regeling van de focus. Iedere reflextoestel heeft een aantal sensoren die ieder ingesteld staan om te werken met lenzen met een bepaalde opening. In tegenstelling met het systeem bij compact-toestellen wordt niet het volledig beeld gebruikt voor de scherpstelling, maar slechts een klein gebied. Duurdere fototoestellen hebben meerdere focusgebieden, maar ik stel mijn toestel in om enkel de middenste sensor te gebruiken (anders loop je de kans dat het toestel op het verkeerde onderwerp scherpstelt).
Een interessant artikel over dit onderwerp kan u hier aantreffen:
Principle of the Split Image Focusing Aid and the Phase Comparison Autofocus Detector in Single Lens Reflex Cameras. Dit Artikel met een Vreselijk Lange Titel is zware kost, maar zeker de moeite.
Dit is de vertaling ervan: Split prisma autofocus systemen bij spiegelreflexcamera's
Zoeker met prisma
In de zoeker heb je niet minder dan 4 gebieden dat je kan gebruiken voor de scherpstelling (2-3-4-5).
- Indicator (geeft aan dat de foto belicht is en de film verder gedraaid moet worden)
- matglas (fresnel-lens)
- fijn matglas
- split prisma (stigmometer)
- microprismagebied
- belichtingsindikator
- split-prisma (4)
- Het split-prisma geeft een verschoven beeld en is de normale manier van scherpstellen (uitvinding van Lucien Dodin). Het onderwerp is scherp als beide beeldhelften niet gebroken zijn. Dit systeem werkt enkel met lenzen met een grote opening. Gebruik je een andere lens dan de standaard-lens, dan zal je misschien moeten scherpstellen met een ander systeem. Dit effekt kan je merken met de standaard-lens van zodra je de iris tot halverwege sluit: dit gebied wordt zwart. De correcte benaming voor de split-prisma is stigmometer, fransen die voor alles meer dan één naam hebben gebruiken ook de benaming télémètre à champ coupé om aan te tonen hoe geciviliseerd ze wel zijn.
- microprisma (5)
- In dit gebied zitten er allemaal kleine prisma's, die op eenzelfde manier werken als de split-prisma. Als het beeld scherp is, dan worden de kleine beelden niet gebroken en is het beeld 'rustig' (geen trillingen bij het licht bewegen van het toestel). Omdat er hier gebruik wordt gemaakt van kleinere prisma's kan je ook scherpstellen met minder lichtsterke lenzen. Je moet echter goede ogen hebben om deze mini-trillingen te kunnen waarnemen, maar éénmaal dat je het effekt meegemaakt hebt vergeet je nooit meer hoe je manueel moet scherpstellen. Met lenzen met een kleine maximale opening (ƒ/4) is dit gebied ook zwart.
- fijn matglas (3)
- Bij macrofotografie of in alle gevallen waarbij de andere methodes niet werken kan je de beeldscherpte bepalen in de buitenste ring. Het is een matglas met fije struktuur, zodat de details goed waargenomen kunnen worden (ten koste van de helderheid).
- Fresnel-lens (2)
- Dit gebied wordt gebruikt bij het bepalen van de compositie. De Fresnel-lens concentreert het licht naar het oculair, maar heeft als nadeel dat het beeld altijd een beetje onscherp is en dus niet bruikbaar is voor het bepalen van de beeldscherpte.
Olympus TRIP 35
Een manuele filmreflex: de Praktica MTL 5
Matglas (1) en spiegel (2)
beter zichtbaar op de uitvergroting
Gordijnsluiter (focal plane shutter)
Digitaal spiegelreflex
Scherpstellen met de stigmometer
Het fijne matglas (rond de microprisma's) produceert een heel scherp beeld, ten koste van de helderheid.
De microprisma's tonen een "trilling" als het beeld niet scherp is (heel effektief!)
