ND filters

Er bestaan verschillende soorten grijsfilters (neutral density). Ze verschillen niet enkel in de mate van de zwarting, maar sommige filters hebben ook een verloop. De meeste filters worden voor landschapsfotografie gebruikt, naargelang de omstandigheden zal men het ene of het andere filter gebruiken.

Met een ND filter kan men een lange sluitertijd gebruiken, zelfs in volle zonlicht of men kan de sluitertijd voldoende lang maken zodat men buiten de flitser kan gebruiken in zonlicht (met een spiegelreflex). De grijsverloopfilters worden gebruikt voor specifieke landschapsfotografie.

Beschik je niet over een grijsfilter, dan kan je overwegen verschillende opeenvolgende foto's samen te voegen.

In het algemeen om een mooi effekt te bekomen moet je een filter gebruiken die in volle zonlicht een sluitertijd van minstens een paar seconden toelaat met een opening van ƒ/8 en een ISO-waarde van 100ISO (de meeste digitale fototoestellen kunnen niet onder 100ISO gaan).

Een ND-1000 filter houdt 99.9% van het licht tegen en is dus bijna volledig zwart. Een ND-100 filter houdt 99% van het licht tegen. Er zijn twee ND aanduidingen in omloop, maar je kan ze gemakkelijk uit elkaar halen. De ND-1000 komt overeen met een ND-3.0 filter en een ND-100 met een ND-2.0. De densiteit-aanduiding komt nog uit de tijd van de film maar wordt tegenwoordig minder gebruikt.

Naast de ND aanduiding heb je in de volgende tabel ook een stop-indicatie, namelijk hoeveel stops je extra moet belichten.

Om foto's met een lange sluitertijd te kunnen nemen bij vol zonlicht zal je eerder gaan naar een ND-1000 (10 stops reductie). Als er geen zon is, is een ND-100 (6 2/3 stops reductie) beter geschikt. Filters met een hoge densiteit worden vaak "big stopper" genoemd.

Waarop moet je allemaal letten bij het gebruik van een ND filter?

Scherpstelling doe je best manueel met de afstandsring (want de sensor ziet immers een heel donker beeld). Sommige toestellen kunnen nog scherpstellen bij een ND-1000 bij vol zonlicht en een ND-100 bij betrokken hemel. Ook het beeld in de zoeker is zeer zwart. Het is aangeraden volledig manueel te werken, dus een sluitertijd van 10 seconden of meer kiezen en dan spelen met de opening.

Probeer een kleine opening van ƒ/8 te bekomen, dan heb je voldoende scherptediepte om de afstand in te stellen met de afstandsring. De meeste lenzen werken het best bij deze lensopening. Bij de kleinste openingen (ƒ/22) om zoveel licht mogelijk tegen te houden zijn de stofdeeltjes op de sensor heel goed zichtbaar en hebben de meeste lenzen last van diffractie (minder scherpe beelden).

Kies de laagste ISO-waarde van je fototoestel en zet die vast (geen auto-ISO). Bij een lage ISO-waarde produceert de sensor minder ruis. Als je de ISO-waarde laat oplopen, dan doe je eigenlijk de funktie van de grijsfilter teniet.

De reden waarom je manueel de belichting moet instellen is technisch: de lichtmeting bij spiegelreflexen gebeurt met een onafhankelijke sensor die onder het oculair zit. Maar als er veel licht is, dan kan er licht de meetsensor bereiken via het oculair. De beelden zijn dan sterk onderbelicht. Je kan het oculair afdekken het een speciale kap. Met een sterke ND filter is het oculair toch onbruikbaar.

Een langere sluitertijd veroorzaakt sensorfouten (dark current noise) die gecompenseerd worden door een tweede foto met gesloten sluiter te nemen (deze foto bevat enkel ruis) en die tweede foto af te trekken van de eerste foto. Het fototoestel voert deze handelingen automatisch uit: bij een sluitertijd van 15 seconden wordt er achteraf een tweede opname gemaakt van eveneens 15 seconden. Bij sommige toestellen moet deze funktie manueel geactiveerd worden.

De filter moet je op de lens monteren en moet dus dezelfde diameter hebben als de lens. Hoe groter de filter, hoe duurder dat die wordt. Gelukkig zal je de filter gebruiken als de lens een gemiddelde opening heeft, en dan zijn alle lenzen nagenoeg gelijk wat de beeldkwaliteit betreft (diffraction limited). Je kan best een filter kiezen voor je kitlens (18-55 ƒ3.5-5.6, dit is trouwens een breekhoeklens ideaal voor landschappen). Heb je een toestel met een full frame sensor, dan kan je kiezen voor de Canon EF 24-105, ook een lens die redelijk breed gaat.

Het is mogelijk meerdere ND filters op elkaar te monteren (let op de vignetering!). De ND-waarden vermenigvuldig je met elkaar (ND-16 × ND-32 = ND-512) en de densiteiten van de filters tel je op (ND 1.2 + ND 1.5 = ND 2.7). Logaritmen heb je op school geleerd, of niet?

Gebruik liefst een groothoek bij lange sluitertijden om trillingsonscherpte te vermijden. Zelfs de beste statieven kunnen niet alle trillingen onderdrukken, zeker als je buiten fotografeert en er wat wind is..

Deze tabel onderaan kan je gebruiken om snel de juiste instellingen te vinden als je filters gebruikt. Ik de meeste gevallen kan het toestel de belichting correct instellen, deze tabel is vooral een richtlijn hoe je met lensopeningen en sluitertijden kan spelen.

-