De M42 mount werd veelvuldig gebruikt, zowel op filmtoestellen (cinema) als op fototoestellen. Tegenwoordig wordt deze mount nog regelmatig gebruikt in de technische sector, want het is een de-facto standaard. De M42 mount wordt niet voor niets universele mount genoemd.
De M42 lenzen zijn tegenwoordig zeer goedkoop (maximaal een 20-tal euro op ebay). Vaak zijn deze lenzen zeer lichtsterk, degelijk gebouwd maar hebben geen zoom. Als je een heel goede lens zoekt voor weinig geld, dan moet je een dergelijke lens in overweging nemen.
Deze mount heeft geen electrische contacten en kan dus enkel als manuele lens gebruikt worden. Maar een minpunt hoeft dat zeker niet te zijn. Ik heb jaren gewerkt met een volledig manueel fototoestel, en nu gebruik ik nog steeds de lens op een modern fototoestel.
In de tijd dat de M42 lenzen veelvuldig gemaakt werden waren de zooms niet fameus: je kan ze beter niet kopen: de huidige kitlens die bij je fototoestel zit is even goed.
Om met een lens met M42 mount te kunnen werken heb je een Canon body nodig. Dit heeft alles te maken met de afstand van de lens tot aan de sensor: bij Nikon is die te groot, waardoor de M42 lens nooit op op oneindig kan scherpstellen. Bij Caon heb je een tussenring nodig, en die is precies 1.46mm dik, om zo de afstand tussen de Praktica/M42 mount en de Canon EOS/EF te overbruggen. De tussenring geeft ook een electrisch signaal aan de body om te zeggen dat er een manuele lens gemonteerd staat. Zo geeft de body een focus-signaal weer als het beeld scherp is.
De voorbeelden zijn gegeven voor een Pentacon 1.8/50 lens.
Scherpstelling
Foto 1: als je op oneindig scherpstelt heb je een scherptediepte dat tot 8 meters gaat bij een opening van ƒ/8. Dit is de zogenaamde hyperfocale afstand.
Foto 2: als je nu op deze hyperfocale afstand scherpstelt, dan is je beeld aan de ene kant scherp tot oneindig, maar aan de andere kant ook vanaf 3 meter.
Foto 3: als je op 1 meter scherpstelt is de scherptediepte beperkt tot ongeveer 25cm (nog altijd met dezelfde opening).
Foto 4: De minimale scherpstelafstand is ongeveer 33cm.
De instelring maakt een draaing van bijna 360°, wat zeer gemakkelijk is om de focus perfect in te stellen daar waar het zeer nauwkeurig moet gebeuren: bij kleine afstanden. Er zijn weinig lenzen die manueel zo gemakkelijk te bedienen zijn!
Foto 5: Mijn Canon MACRO lens heeft zelfs geen indicatie van scherptediepte, enkel mijn Sigma lens heeft er, maar die zijn weinig bruikbaar omdat de indikaties zo dicht tegen elkaar zitten (foto 6).
Instellingen op het fototoestel
In manuele modus moet je de sluitertijd zelf instellen, maar je krijgt een indikatie van de belichting in de zoeker. De manuele modus is bijvoorbeeld nuttig als je wilt dat een reeks foto's allemaal evenveel belicht worden.
De zoeker wordt donkerder bij het dichtdraaien van de lens, maar blijft toch redelijk helder, tenminste tot ƒ/8. Bij grote openingen is de zoeker helderder dan met een kitlens. Overigens is het matglas van de meeste digitale fototoestellen geoptimaliseerd voor lenzen met een maximale opening van ƒ/2.8. Als je een lichtsterkere lens zou gebruiken zie je het verschil niet. De focusbevestiging werkt tot openingen van ƒ/5.6.
In de praktijk zal een gemiddelde opening van ƒ/3.5 de beste resultaten geven wat betreft beeldscherpte en nauwkeurigheid van de scherpstelling.
Ik heb lange tijd met een manuele lens gewerkt, en de automatismen keren snel terug. Het is alsof ik de lens nog maar gisteren gebruikt heb. De bediening gebeurt heel vlot, het is een bijzonder stevige lens, gemaakt om eeuwen mee te gaan. Bij het overschakelen op m'n tweede toestel (met een merklens) vind ik het vreemd dat het diafragma via de body ingesteld moet worden...
VEB Pentacon
Andere Pentacon optieken die je op ebay of andere veilingsites kan tegenkomen zijn:
- 30mm ƒ3.5 minder bekend maar zeer goed.
- 200 en 300mm ƒ/4 zijn enorm (in vergelijking met moderne 200mm-lenzen die allemaal een telefoto constructie gebruiken en de 500mm ƒ/5.6 is nagenoeg onbruikbaar zonder stevige statief.
- De lenzen van 100 en 135mm ƒ/2.8 zijn heel goed en geschikt voor portraits (heel mooie kleurenweergave, eigen aan de "multi coating" van Pentacon). Te gebruiken op een fototoestel met grote sensor (Canon 5D-reeks).
M42 mount
Hoewel deze lenzen nog steeds gemaakt worden, is het zinloos veel geld uit te geven voor een dergelijke lens, aangezien je voor bijna dezelfde prijs een even goede merkens kan kopen (één met ingebouwde automatismen).
Adaptorring
De adaptorring is precies 1.46mm dik en compenseert de verschillen tussen de M42 monnt en de Canon EF mount. Als je zo'n adaptorring op ebay zou kopen, kies er één met electrische contacten. Deze vertellen aan de body dat er een mechanische lens gemonteerd is (anders werd de focus confirmatie niet).
Pentacon 1.8/50
De lens is zeer stevig gebouwd, gemaakt om honderd jaar mee te gaan, kwa bouwkwaliteit vergelijkbaar met een L-lens van Canon. De beeldkwaliteit is heel redelijk en de lens is lichtsterk. Wel heeft de lens last van overstraling met een duidelijke contrastvermindering. De zogenaamde "multi coating" was toen nog niet zo efficient als de moderne coatings. De bokeh is nogal storend, een kenmerk van volledig gecompenseerde lenzen.
De lens is gemakkelijk in het gebruik dankzij de brede focus instelring die over een breed gebied werkt. Dit is een lens die ideaal is voor macro-werk, omdat de scherpstelling heel nauwkeurig gedaan kan worden (vaak werkt de autofocus niet al te goed bij macrofotografie). Men kan hier ook een tussenring gebruiken om het bereik nog te verkorten en er een effektieve macro-lens van te maken met een vergroting van 1×. De foto is de bekende schermfoto die ik voor al mijn vergelijkingen gebruik (het logo is 8mm hoog). De macrofoto vertoont zeer weinig aberratie.
1
2
3
4
5
6
Macrofoto met tussenring en Pentacon 1.8/50