Fotografie is een krachtig medium om een boodschap over te brengen, dit is in het bijzonder het geval als een dictatuur zoals het nazi regime een poging onderneemt om de bezetting van België te verbloemen.
De visuele taal is een krachtige taal, mensen hebben de neiging te geloven wat ze zien. Tegenwoordig worden er fotomontages en deep fake videos gemaakt, maar ook in de tweede wereldoorlog werden de beelden gebruikt als propaganda-materiaal. Fotomontages waren niet nodig, een zorgvuldige mise-en-scène was voldoende.
Het zijn de sovjets die de waarde van het beeldmateriaal als eerste ontdekt en toegepast hebben als propaganda-materiaal. Maar nazi-Duitsland, eveneens een totalitair régime, zal snel de knopen van het vak leren. Belangrijke evenementen worden op de gevoelige plaat vastgelegd. Bij de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn worden voor het eerst televisieuitzendingen gerealiseerd.
Na de invasie van België wilden de nazis de wereld doen geloven dat het leven gewoon verder ging in België, dat er geen verschil was tussen het leven in België en het leven in een neutraal land zoals Zwitserland (maar dan zonder sneeuw en zonder bergen, en zonder politici, want ze waren allemaal naar Engeland gevlucht).
Een fotograaf, Otto Kropf, werd meegestuurd met de troepen om alles te regisseren en in beeld te brengen. Hij beschikte over negatief film voor zijn dagelijks werk, maar kon ook kleurendia's trekken voor de meest interessante onderwerpen. Het blijkt dat de meest interessante onderwerpen vaak schaars geklede meisjes waren. Tja, die fotograaf is ook maar een mens. Op de eerste foto zie je de fotograaf samen met één van de meisjes.
De boodschap die overgebracht moet worden is duidelijk: de duitse soldaten zijn ook mensen. Een dergelijke boodschap was wel nodig na de eerste wereldoorlog, waarbij de duitsers zich als echte barbaren hebben gedragen. Tijdens de tweede wereldoorlog was het niet anders, maar het was minder zichtbaar.
Het werk van Otto Kropf kan onderverdeeld worden in verschillende periodes: eerst moet hij aantonen hoe efficient het duits leger het belgisch en engels leger verslagen heeft. Hier merkt men al heel goed hoe bekwaam de fotograaf is. We hebben twee foto's genomen aan de belgische kust (De Panne): een duitse soldaat te paard wandelt tussen de ruïnes van het dorp. De kleurenfoto is waarschijnlijk in beeld gezet om extra kracht te geven aan het beeld. Men ziet ook soldaten aan de bekende winkel "Moeder Lambic", toen al een referentie.
|
|---|
|
|
|---|
De duitsers waren geinteresseerd in architectuur. Niet de volkswijken van de stad, maar de meest imposante gebouwen zoals het justitiepaleis in Brussel, Brabo (heel specifiek gefotografeerd), de Boulevard de la Sauvenière in Luik met een opvallende hakenkruis op het voorplan, de Borinage en Beringen om de werkende mens te tonen.
Dan bevat het boek een deel over het leven in België: de duitse soldaten die een ijsje eten in de zomer van 1940, het leven gaat verder met cabaretvoorstellingen. De marktkraampjes moeten aantonen dat er geen voedselschaarste is. De kraampjes staan prominent in beeld en op de achtergrond marcheerte en groep duitse soldaten. Maar fruit is onbetaalbaar voor de gewone brusselaar, dat wordt er niet bij vermeld.
Dan gaan de reportages geleidelijk over op de vrije tijd. Er was immers bijna niets meer te eten, en ook de meeste fabrieken lagen stil. We hebben talrijke scènes in het park met opvallend veel schaars geklede dames.
De fotograaf trekt door het land en toont de wederopbouw van het land, waarbij de duise soldaten in scene gezet worden om te helpen met de wederopbouw. Otto Kropf verlaat België in 1943.
De foto's werden veelvuldig gebruikt in verschillende duitse tijdschriften die internationaal verspreid werden. België was een soort Theresienstadt: een vitrine die aan de buitenwereld voorgeschoteld werd, maar de bevolking had zeer weinig te eten, mijn ouders vertelden dat meel aangelengd werd met zaagsel om tot een voldoende volume te geraken (ieder inwoner had recht op zoveel gram meel per week). Dat er geen brood met dat meel gebakken kon worden hoeft geen betoog: het meel wordt met water gemengd en als een soort pap gedronken (waarbij het zaagsel gaat bovendrijven op het papwater).
Joden werden gedeporteerd naar uitroeingskampen. De fotograaf maakte ook beelden van het fort van Breendonk, maar om aan te tonen dat het eigenlijk geen echte mensen waren zoals de duitsers. Er wordt dan ook geen moeite gedaan om de beelden in scène te zetten: hoe grauwer de beelden, hoe beter.
Dit is een boek dat ik iedereen kan aanraden. Het toont aan hoe dat je de werkelijkheid kan ombuigen, hoe je een verhaal kan vertellen dat niet gebeurt is, hoe je een parallele werkelijkeid in scène kan brengen. Mensen zullen een aantal plaatsen herkennen: de Place Rogier in Brussel, Brabo in Antwerpen, Luik, de Borinage en Beringen,... Het is niet enkel een historisch document, het toont ook aan hoe beelden kunnen liegen.
De opnames in kleur werden gerealiseerd met het procédé Agfacolor Neu in 1936 gelanceerd. Dit procédé ligt aan de basis van de meeste kleurprocédés die achteraf gebruikt zijn geweest (behalve Technicolor in de bioscoop en Kodachrome voor diapositieven). Het is een chromogeen systeem waarbij de kleuren ontstaan bij de ontwikkeling (meer informatie op de pagina overzicht van de kleurprocédés). In vergelijking met Technicolor en Kodachrome zijn de kleurpigmenten minder stabiel.
Agfacolor is een integraal systeem, waarbij de drie kleurgevoelige emulsies op één drager aangebracht worden, zodat een normaal fototoestel gebruikt kan worden. De belichte kleurfilms moesten in Duitsland ontwikkeld worden: zouden de films met de zwart-wit ontwikkelprodukten behandeld worden, dan zou men een zwart-wit beeld bekomen met verlies van alle kleurinformatie.
De kwaliteit van de gescande beelden is niet optimaal door het raster die moeilijk te verwijderen is tijdens het scannen. De kwaliteit van de foto's in het boek is beduidend beter.
De bezetting gezien door de Propaganda-Abteilung
Marc Welsch
Voorwoord door Frans Selleslagh
