Om de 6 maande komt er wel een nieuwe uitvoering van een fototoestel, printer of ander electronisch apparaat. Met nog meer pixels, nog meer features, nog beter. Tijd dus om de oude rommel weg te gooien...

... Maar de fabrikanten vergeten de wetten van de fysica te verbeteren.

The show must go on!

Een fototoestel wordt niet gekocht om foto's te maken, evenmin als een auto wordt gekocht om zich van punt A naar punt B te verplaatsen. Anders zou iedereen met een Dacia Logan rijden en niet met een veel te dure Porsche Cayenne. De belgische wegen zijn wel in slechte staat, maar da's nog geen reden om met een terreinwagen te rijden.

Eigenlijk is de reden eenvoudig: the show must go on. Zopas werd de nieuwe Canon 60D gelanceerd (wordt ondertussen al lang niet meer gemaakt). Er zijn commercieele websites die enkel van de vergelijkingen leven. Bij iedere verkoop die via hun site gebeurt krijgen ze een percentage (affiliate marketing heeft dat: als site-maker maak je reklame voor het produkt van iemand anders). Je kan moeilijk verwachten dat ze objectief zijn. Omdat de geproduceerde foto's zo op elkaar lijken moeten wel op de kleinste details letten en van een dode pixel een massamoord maken.

Zou de gebruiker gelukkig zijn met zijn oude 20D (echt waar: het is een prachtig toestel en er is geen reden om een nieuwere versie van hetzelfde toestel te kopen), dan zou de markt in elkaar storten, winkels zouden personeel moeten ontslagen, fabrieken moeten sluiten, de staat zou geen belastingen meer kunnen heffen. Tja. Koop dan maar die splinternieuwe Canon 60D, het niet-kopen en blijven werken met je oud wrak is geen viabel alternatief voor de wereldeconomie en -vrede... Ook mijn electriek moet trouwens nog betaald worden, klik dus maar gerust op een advertentie op mijn site. Liefst op een advertentie voor een .nl domein, want ik heb een hekel aan nederlanders.

Forums zoals belgiumdigitaal leven van de talrijke bijdragen van mensen die denken dat ze het weten. Als de ene zijn nieuwe Ninon 5DL8 durft aanprijzen, dan krijgt hij binnen de seconde de wind van voren van alle Olympia, Sommy, Intax, Panabrolic en Cakon eigenaars. Hoe meer berichten, hoe meer reklame de site-eigenaar er rond kan plaatsen.

Mensen zijn koebeesten, ezels en schapen terzelfdertijd. Ze herkauwen wat ze op een forum gelezen hebben, slikken het als de waarheid en kopen hetzelfde toestel als de gebuur. Als het kan met een paar PK's of miljoen pixels meer.

Maar een fototoestel dient om foto's te nemen. “It's the painter, not the paintbrush” zegt men in het engels. Heb je al twee straatarbeiders de eigenschappen van hun houwel horen bespreken? Neen toch? Als het voetpad vlak is en de werken geen dagen hebben aangesleept ben ik al gelukkig.

Meer pixels... en meer ruis!

Zien jullie veel verschil? De foto van de 20D is uiteindelijk scherper dan die van de 50D. Bij de 50D werd er een sterkere ruis-reduktie toegepast en zijn een heleboel details verdwenen. Met een identieke ruisreduktie zijn beide beelden identiek.

In 5 jaar tijd, van de 20D naar de 50D, is de pixelcount van 8 naar 15 megapixel gegaan, dus bijna het dubbele. Maar wat betekent dit in de praktijk? Dat de afmetingen van de foto 1.35× groter zijn geworden (van 3504×2336 naar 4752×3168 pixels). De foto is dus een beetje groter geworden, maar het renderen (het weergeven op je computerscherm of printer) duurt minstend dubbel zo lang. Waarom moet een foto drieduizend honderd en achtënzestig pixels hoog zijn als je scherm een verticale resolutie van nog geen duizend pixels heeft? Waarom moet je bak met wielen aan 180 kunnen rijden als je maar 50 mag in de bebouwde kom?

Bij deze foto genomen op de maximale gevoeligheid van de 50D (12800ISO) zie je duidelijk de “hot pixels”, zichtbaar als gekleurde punten, een fenomeen dat zelfs de ingebouwde ruisreductie niet kan verwijderen. De foto's met de 20D vertonen dit effekt niet, maar omdat het toestel deze belachelijke ISO waarden niet aankan heb ik een 5.5× lagere sluitertijd moeten gebruiken.

Als fabrikant A zijn fototoestel verbeterd heeft (nu met een nog hogere ISO-waarde! Nog meer pixels! Nog meer funkties!), dan is hij wel vergeten de wetten van de fysica aan te passen. Bij foto's genomen met zeer weinig licht (ongeveer 1 EV) heb je shot noise of quantumruis. Licht bestaat uit partikels, en bij deze lage belichtingswaarden zijn er (relatief) weinig fotonen. Als die fotonen over de miljoenen pixels uitgespreid moeten worden, dan heb je quantumruis: op de ene sensor vallen er 1000 fotonen, op de andere 1025 fotonen, niet omdat er meer licht is op die tweede pixel, maar gewoon wegens het stochastisch karakter van licht. Ik heb niets uitgevonden, ook bij film was een vergelijkbaar effekt merkbaar (reciprocity failure).

Maar vergelijkingssites praten daar natuurlijk niet over. Al deze sites leven van de inkomsten van de gegenereerde verkopen. Praten over quantummechanika zou teveel afleiden. Kopers laten zich leiden door deze herkauwde rommel, en kopen dan hun toestel in de goedkoopste internet-winkel. Maar zullen de foto's beter zijn?

Als je de 50D gebruikt op een redelijke ISO-waarde (maximum 3200 ISO), dan heb je geen “hot pixels”. En schakel je de ingebouwde ruisreductie uit, dan zien de foto's er niet uit alsof ze uit de wasmachine gekomen zijn. In dàt geval zijn de foto's van de 50D beter dan die van de 20D: gewoon omdat je meer pixels tot je beschikking hebt. Bij een afdruk of een publicatie wordt de ruis uitgemiddeld en is dus niet meer zichtbaar.

De hoeveelheid ruis is een fysisch fenomeen. Het hangt eigenlijk meer af van de sensortemperatuur dan van de toegepaste fabricagetechnieken. Bij iedere stijging met 10°C heb je een verdubbeling van de ruis. Als je je fototoestel een paar minuten in live preview hebt gebruikt, dan zal je meer ruis in de foto's hebben in vergelijking met een foto genomen met een koud toestel. Dit is zowel van toepassing voor compact-fototoestellen als voor reflextoestellen: gebruik de live preview funktie dus niet als je foto's bij weinig licht neemt.

Meer funkties... maar minder keuzes!

De overmaat aan pixels heeft talrijke nefaste gevolgen voor je workflow, zoals het rijden met een 4×4 eveneens nefaste gevolgen heeft voor het milieu. Als je dubbel zoveel pixels hebt, dan moet de lens dubbel zoveel licht doorlaten om eenzelfde ruisafstand te hebben. “Nieuwe fabricagetechnieken, betere produktiecontrole, snellere processoren...” Dat is gewoon zever. Laten we even deze zin van de commercieele dienst vertalen in de werkelijkheid:

• Nieuwe fabricagetechnieken: de chip werd in een achterbuurt in China gemaakt, want daar is de arbeidskost lager.
• Betere produktiecontrole: moet ook, want die fabriek werd eigenlijk opgericht om broodoventjes te maken, geen high-tech sensoren.
• Snellere processoren: tja, als je dubbel zoveel pixels moet verwerken heb je wel een snellere processor nodig. Een snellere processor betekent niet noodzakelijk een snellere verwerking (cfr. Vista)

It's the painter... not the paintbrush

• Bedrijfszekerheid: ik doe regelmatig fotoshoots, en heb een toestel nodig dat wèrkt. Na zovele jaren is de bedrijfszekerheid van mijn oude Canon achteruit gegaan. Weeral die “nieuwe fabricagetechnieken”: de fabrikagetoleranties zijn zo strikt dat uitval eigenlijk ingebakken zit: elko's die uitdrogen of uitlekken, lood-loze solderingen die loskomen, processoren die lokaal oververhitten. Een recent fototoestel gaat na een 5-tal jaren defekt, terwijl mijn Praktica na meer dan 30 jaren nog perfekt werkt.
• Focal plane shutter: een gordijnsluiter kan slechts een beperkt aantal keren werken (ongeveer 100.000 keren). Bij film was dit minder een probleem, geen enkel zinnig mens trekt dagelijks meer dan 10 filmrolletjes. Tegenwoordig is het vervangen van de sluiter duurder dan het kopen van een nieuw fototoestel.
• Bepaalde extra funkties: (maar dan niet de face recognition).
  • De AF lens correctie is voor mij een nuttige funktie omdat het mij toelaat beter te focussen met lichtsterke lenzen die niet van Canon zijn.
  • De live preview is nuttig bij macro-fotografie.
  • De HDMI uitgang is interessant om snel de gemaakte foto's te kunnen evalueren na een studioshoot (goede fotostudio's hebben een HDTV scherm met HDMI ingang). Op 1920×1200 (in plaats van 640×480) is het waw! effekt altijd aanwezig!
  • De Highlight priority zorgt ervoor dat er meer uit de foto's gehaald kan worden, zonder te moeten overstappen op RAW. Maar technisch gezien is highlight priority gewoon een "truc" om de heldere beeldelementen te bevorderen ten koste van de schaduwen (met als gevolg: meer ruis in de donkere delen).

• De positie van de funktieknopen is dezelfde gebleven, maar de funktie ervan is gewijzigd, waardoor ik vaak de verkeerde instelling wijzig. Automatismen zijn moeilijk af te leren...
• Het systeem van bestandsnummering trekt op niets, uiteindelijk hebben al mijn foto's nummers in de range 9900 tot 9999.

Het is dan nog de vraag of je die enorm grote bestanden ook effektief nodig hebt. Waarvoor gebruik je de foto's? Om te publiceren op je fotograaf-profiel bij de ene of andere site. En wat is daar het probleem? Juist, ja: je kan maar foto's aanbieden in een heel lage resolutie.

En ondertussen is het zover: nog geen 6 maanden na de lancering van de 50D heeft Canon opnieuw een nieuw model aangekondigd. Niet de prosumer Canon 60D, niet de professionele Canon 6D, maar iets nieuws: de Canon 7D. Het is in feite een 5D mkII met een cropsensor en enorm veel pixels (drie miljoen meer dan de 50D). De eerste revieuwers gebruiken lovende woorden om de extra functionaliteiten van het toestel te bespreken, en inderdaad, een lichtmeting die gekoppeld kan worden aan de focuspunt is voor mij een verbetering. Maar niemand heeft het over de sterke ruis (dat al heel storend was bij de 50D). Ervaren fotografen hadden veel liever gehad dat Canon minder pixels zou gebruiken, maar meer aandacht zou schenken aan de beeldkwaliteit. Zelfs bij normale belichting is er ruis in het beeld van een 50D te zien, gapless microlens of niet. De lichtmeting vastzetten kon je al met een 5 jaar oude Canon uitvoeren (exposure lock), die extra funktie is geen fundamentele verbetering.

-