Ik hou mij niet echt bezig met het esthetisch aspect van de fotografie. De regel van de derden, de gulden snede,... Men kan objectief bepalen of een fototoestel goed of slecht is, men kan zien dat een foto onscherp of te donker is, of de kleurbalans verkeerd is, maar het is veel moeilijker om het esthetisch aspekt van een foto te kwantificeren.
“Beauty is in the eye of the beholder”: esthetiek is iets persoonlijk. En ik heb het nog niet gehad over kunst (al dan niet met een grote K), waar vooral het commercieele primeert. Ik heb thuis een Bernard Buffet uit 1964 staan, maar hoe meer ik er naar toe kijk, hoe minder dat ik hem mooi vind.
Lees ook het artikel over perspectief
Gulden snede
De Gulden Snede wordt ook “de verdeling in uiterste en middelste reden” genoemd. De Gulden Snede is een verhouding, waarbij het grootste stuk zich tot het kleinste verhoudt, zoals het geheel zich tot het grootste verhoudt. De verhouding is ongeveer 1.618. Zoals π (pi) heeft φ veel te veel cijfers na de komma.
| Rood | = | Groen | = | Blauw | = φ |
|---|---|---|---|---|---|
| Groen | Blauw | Paars |
Voor de onhafhankelijkheid van België had men het nooit over de Gulden Snede in de beeldende kunst. De speciale verhouding werd al sinds de Oudheid bestudeerd, het was een soort goddelijk getal dat vaak in de natuur(kunde) terugkwam, maar het is pas vrij recentelijk in de geschiedenis van de mensaap dat men een esthetisch begrip aan de gulden snede heeft geplakt. Le Corbusier gebruikte deze verhouding in zijn gebouwen (maar de mensen vonden toen zijn blokkendozen even lelijk, mèt of zonder Gulden Snede). De verhouding tussen opeenvolgende getallen van de Fibonacci-reeks vormt de Gulden Snede.
De Gulden Snede wordt misschien in de esthetiek onderwezen, maar in de fotografie komt deze verhouding nauwelijks voor. De verhouding hoogte/breedte bedraagt 1.5 (reflextoestellen en kleinbeeld) of 1.33 (Four Thirds, sensoren van compact fototoestellen en schermverhoudingen), en die van een blad papier ongeveer 1.4 (vierkantswortel 2: dit maakt het versnijden van papier zonder verlies mogelijk).
Voor mijn part mag je dus de Gulden Snede steken daar waar het licht niet schijnt (ik bedoel hier niet een camera obscura).
Regel der derden
Een foto waarbij het onderwerp centraal staat is vaak niet echt spannend. Een basisregel in de fotografie is de horizon nooit halverwege het beeld neer te poten.De Regel van Derden mag niet verward worden met de Gulden Snede (hoewel het natuurlijk wèl verward wordt!).
De Gulden Snede is 1.618, de verdeling moet dus 0.382 - 0.618 zijn, en niet 0.333 - 0.667 zijn zoals de Regel van Derden het voorschrijft, maar in de praktijk zal je het verschil nauwelijks merken.
Bij de foto rechts staat de horizon (en de ogen van het model) op 0.3, niet op de Gulden Snede. Overigens is het niet altijd zo dat de beste beelden bereikt worden door het onderwerp op 1/3 - 2/3 te plaatsen: in dit voorbeeld is een symmetrische opstelling in horizontale richting natuurlijk aangewezen!
De Regel der Derden mag eveneens niet verward worden met de “Derde Betaler” dat vooral in de ziekenzorg van toepassing is. Een model betaalt nooit 1/3 van de kosten die met een shoot verbonden zijn!
Diagonaalmethode
In nederlandstalige landen bestaat ook de diagonaalmethode, waarbij de belangrijkste elementen van het beeld op de hoekdiagonalen geplaatst worden. Met doel van de diagonaalmethode is niet de esthetiek van een foto te verbeteren, maar de aandacht te laten gaan naar bepaalde details in het beeld.Terwijl de vorige twee regels bewust door fotografen tegepast worden (het wordt op de kunstacademie onderwezen en je bent geen echte fotograaf als je die regels niet kent) is deze methode zuiver empirisch. De vraag was namelijk: waar plaatsen kunstenaars onbewust de belangrijkste elementen van hun compositie? De ogen van het model, een pen waarmee iets belangrijk geschreven wordt, de geldbeugel op een middeleeuwse schilderij (kunstenaars moeten ook betaald worden),... vaak zitten deze elementen op één van de diagonalen van het beeld.
Bij deze foto was het de bedoeling een vierkantige foto te bekomen. Ik plaats de ogen in het midden van het beeld en voer een scherpstelling uit. Hercadreren is tot een minimum beperkt aangezien de foto uitgesneden moet worden. Het deel dat uitgesneden moet worden is het grijze gedeelte. Bij het beperkt hercaderen is hier onbewust het oog waarop ik scherpgesteld heb op één van de diagonalen terechtgekomen. Misschien daarom dat ik achteraf (weeral onbewust) besloten heb dat deze foto er beter uitziet als die niet gecropt wordt.
Je zou denken, fotografie, da's maar kiekjes nemen... En toch. Onbewust maak je esthetische keuzes.
High Key
High key belichting is ontstaan uit noodzaak. Vroeger waren de filmemulsies en de televisiecamera's niet echt lichtgevoelig. Het onderwerp moest sterk belicht worden, vaak door meerdere lampen. Bij televisieshows werd ieder personage belicht door drie lampen (links, rechts en front). Deze manier van belichten veroorzaakte een zeer effen beeld zonder overdreven contrast en zonder schaduwen.De benaming “high key” komt van de benaming van de hoofdlicht (key light) bij een lichtopstelling, zie uitlichting in de studio (plaatsing van de lichtbronnen).
Tegenwoordig is een high key fotografie een foto waarbij de achtergronden of minder belangrijke beeldelementen zeer helder zijn. Er wordt niet noodzakelijk met drie lichtbronnen per onderwerp gewerkt. De bedoeling is dat alle aandacht naar het hoofdonderwerp gaat. High key is zeker geen overbelichte foto, en het onderwerp zelf is correct belicht. Men gebruikt vaak spot lichtmeting. Het effekt kan nog versterkt worden door de foto om te zetten naar zwart/wit.
Low Key
Bij low key wordt er vaak slechts één lichtbron gebruikt. Een reflector (of aangepaste lichtbron die men "separation" of "rimlicht" noemt) kan gebruikt worden om wat licht naar de schaduwpartijen te sturen: de silhouet van het onderwerp (model) is daardoor zichtbaar tegen de zwarte achtergond. De verhouding tussen heldere delen en donkere delen (gemeten met een lichtmeter) is bijvoorbeeld 8:1, het maximum dat een digitaal fototoestel kan opnemen.Low key verhoogt het relief en de structuur van het onderwerp (chiaroscuro of het spelen met licht). Low key gebruikt het gegeven dat onze aandacht bij het bekijken van een foto eerst naar de heldere beeldelementen gaat. De heldere beeldelementen moeten correct belicht zijn, terwijl de achtergrond zeer donker is. Low key wordt vaak in de film gebruikt om een gevoel van spanning te creëren.
Low key en high key is tegenwoordig ook terug te vinden (weliswaar in een ander vorm) in websites. Is de achtergond van de website helder of donker?
laten we beginnen met een formule:
| a | = | a + b | = φ |
|---|---|---|---|
| b | a |
Regel der derden
Door het beeld horizontaal en vertikaal in drie gelijke stukken te verdelen en het onderwerp op één van de kruispunten te plaatsen wordt de foto vaak dynamischer.
Geen gulden snede en geen regel van derden...
Diagonaalmethode
