Fotografie

Deze bijdrage is vooral bedoelt voor de webmasters die nu en dan beelden van het web halen om op de website te plaatsen. Dit artikel is een vervolg op auteursrecht en citaatrecht.

Auteursrecht

Veel beroepsfotografen zijn bijvoorbeeld aangesloten bij een beheersvennootschap voor fotografen. SOFAM is de meest bekende instelling in België. Het is een vzw die opgericht is en bestuurd wordt door de kunstenaars zelf. Ze zorgt ervoor dat de fotografen een billijke vergoeding krijgen als hun beeldmateriaal gebruikt wordt. Ik kan deze vzw ten zeerste aanraden voor alle fotografen die (gedeeltelijk of volledig) afhankelijk zijn van de opbrengsten van hun werk. Als ik op facebook fora van fotografen een dergelijke vraag krijg, dan geef ik altijd de naam SOFAM door. Ik ga niet altijd akkoord met de beslissingen van SOFAM, maar ze zijn ten minste billijk en houden rekening met opmerkingen van zowel de fotografen als de gebruikers van de afbeeldingen.

Naast deze bonafide instellingen zijn er ook commerciele instellingen die heel agressief te werk gaan. Als klanten hebben ze niet de kleine kunstenaars, maar grote bedrijven die hun auteursrecht uitbesteden. De grote bedrijven (zoals bijvoorbeeld architectenbureaus) hebben de inkomsten van de auteursrechten eigenlijk niet nodig, het is een aangename aanvulling, maar niet meer. Hun inkomstenbron zou hun architektenwerk moeten zijn, niet de opbrengsten uit auteursrecht. Het moet al heel slecht gaan met een architectenbureau als ze op auteursrechten moeten teren. Er is verder een artikel over het beeldrecht (panoramavrijheid) op deze pagina.

Deze commerciele beheersvennootschappen lopen alle websites af en controleren of er geen beelden opduiken van hun klanten. Het maakt hier niet uit of het beeld in het groot of in het klein gebruikt wordt, of wat het contekst is (dit is wel van belang, zie lager). Ze kijken vooral naar beelden die heelwat kunnen opbrengen (beeldmateriaal van Belga, bijvoorbeeld), minder naar beeldmateriaal van beroepsfotografen. In vergelijking met de grote spelers zoals Belga kunnen de kleine fotografen hun rechten moeilijker laten gelden bij de beheersvenootschap. Dit terwijl de beelden van de fotografen meestal van veel betere kwaliteit zijn dan de afbeeldingen van Belga.

Zien ze een afbeelding, dan sturen ze een email naar de website eigenaar, met de vriendelijke vraag de auteursrechten te betalen. Eigenlijk is dat afpersing, ze gaan ervan uit dat je de kosten wel gaat betalen, ze houden geen rekening met het effektief gebruik van de afbeelding. De venootschap gaat ervan uit dat de afgeschrikte site-eigenaar de kosten direct gaat betalen, zoals de boete(s) van de parkeerwachter.

De vergelijking met de parkeerwachters is heel relevant. Het bedrijf dat parkeerswachters uitstuurt levert eigenlijk geen dienst aan de collectiviteit. Zij hebben geen parkings gebouwd, ze onderhouden de parkeerstroken zelfs niet. Zouden ze ook de parkeerstroken proper houden, dan zou ik hun funktie nog kunnen begrijpen. De gemeenten krijgen wel een kleine vergoeding, maar die valt in het niets ten opzichte van wat een betaalpaal opbrengt. Zoals bij de meeste grote commerciele ondernemingen: de winst voor het bedrijf, de kosten voor de gemeenschap. Een dag parkeren aan de kust kost je 30 euro (ik heb een volledige dag moeten betalen want ik kon mijn abonnement "toevallig" niet onderbreken op het einde van de parkeerduur van een uur (3 euro/uur)).

Ik kreeg zo een uitnodiging om een hoge vergoeding te betalen voor het gebruik van een (verkleinde) afbeelding als illustratie bij een bericht. Naast de tarieven voor het mogen gebruiken van de afbeelding zijn er natuurlijk ook dossierskosten (uiteraard, we leven in België). Er zijn verschillende tarieven naargelang je en privé-persoon, een vereniging of een commerciële onderneming bent. Maar wees gerust, je hebt dan het recht verworven om de afbeelding gedurende 1 (één) jaar verder te gebruiken. Voor de volgende jaren betaal je slechts 50% (als je op tijd vernieuwd, anders is het weer de volle pot, met misschien nog administratiekosten d'erbij).

Citaatrecht

Een citaat moet een doel hebben:: dit kan zijn: kritiek of discussie, recensie, verduidelijking. Citaatrecht is ook mogelijk bij het geven van kommentaar op nieuwsfeiten (je geeft je mening over bepaalde nieuwsfeiten of je geeft aan dat de journalist de feiten verdraait heeft).

Specifiek geval

Het artikel met afbeelding (dat eigenlijk als citaat gebruikt werd) werd verkleind en op één van mijne websites gepubliceerd. De afbeelding had uiteindelijk een afmeting van 385 pixels op 270 pixels. De pagina's op de website zijn gemaakt om op een desktop bekeken te worden, in de statistieken zie ik dat de meest gebruikte schermresoluties 1920×1080 (HD resolutie) en 1600×1200 (4:3 scherm) pixels bedragen. De afbeelding (als die zichtbaar is) vult dus 1/20 van het scherm. Dit is zelfs minder als de volledige webpagina uitgeprint wordt. In een tijd waar zelfs de goedkoopste smartphones een beeldresolutie hebben van meerdere megapixels is een beeld met 0.1 megapixel duidelijk een verkleining van een origineel beeld.

Ondertussen is de oorspronkelijke afbeelding vervangen door een generieke televisie met sneeuw op het scherm, het origineel artikel uit Het Nieuwsblad dat gebruikt werd wordt hier wel getoond ALS CITAAT.

De afbeelding wordt trouwens regelmatig gebruikt als er naar de VRT verwezen wordt. Het is geen afbeelding meer, het is een icoon van de VRT geworden, het wordt in een 60-tal artikels gebruikt. Bij Bruxelles News wordt bijvoorbeeld de afbeelding gebruikt zonder de bron te citeren. In dit specifiek geval is er nog een bijkomend probleem: het is onmogelijk na te gaan of de afbeelding auteursrechterlijk beschermd is (je moet googelen op afbeelding om er een te vinden die wel een bijschrift "BELGA" heeft.

Hadden de mensen van Permission Machine eerlijk geweest (maar dat past niet un hun business model), dan hadden ze gevraagd "U gebruikt een afbeelding dat auteursgerechterlijk beschermd is. Wenst u de afbeelding te blijven gebruiken, dan moet u in het vervolg auteursrechten betalen". Dan had ik de afbeelding de dag zelf door iets anders vervangen. Neen, ze vallen mensen aan die ter goeder trouw handelen. Daarom dat ik ook weiger het bedrag te betalen. Niet enkel uit principe, maar ik heb ook het recht aan mijn kant.

De prijzen die door Permission Machine gehanteerd worden zijn buitensporig, te belachelijk voor woorden. In een normale marktsituatie moeten de bedrijven met elkaar concurreren om de klant aan te trekken. Op Shutterstock (zie lager) betaal je 2.90€ voor tien beelden in zeer hoge resolutie (3264×4912 pixels of 16 megapixels) en van uitstekende kwaliteit. Fotograven die beeldmateriaal aanbieden zien slechts 10% van hun productie opgenomen worden in het bestand van Shutterstock. Voor een afbeelding op 385×270 pixels ben ik wel bereid 0.0018125€ te betalen (allé, afgerond maakt dat één eurocent met de dossierkosten erbij).

Sommige bedrijven die rechten innen op beschermd materiaal leven volledig los van de economische en sociale werkelijkheid. Ik herinner mij nog goed de verschillende affaires rond het Atomium. Je publiceert een foto met het Atomium op de achtergrond op je blog, BAM! Faktuur in de bus met de vraag om binnen de week auteursrechten te betalen. Dat was toen de tijd van de blogs, de voorlopers van instagram. Tegenwoordig is de situatie genormaliseerd, de vzw. van het Atomium is overgestapt op een meer normale beheersmaatschappij.

Maar ook, als je een uitnodiging tot betalen ontvangt, moet de vragende partij de geleden schade kunnen bewijzen. Prijzen hanteren die volledig los staan van de werkelijkheid kan niet. Echte beheersvennootschappen werken met verschillende prijscategoriën naargelang de afmetingen van de foto, de effektieve waarde van de foto enz. Als er een schadevergoeding gevraagd wordt voor het gebruik van de foto, moet er bewezen worden dat er schade geleden is geweest. De waarde van een foto van een koe of van een telefoonpaal is nagenoeg nihil, zeker als dezelfde foto op verschillende pagina's te vinden is.

Hoe werkt permission Machine.

De bedrijven die een beroep op Permission Machine doen hebben er alle voordeel bij dat de beschermde afbeeldingen zo veel mogelijk verdeeld worden, desnoods zelfs op websites die gratis beeldmateriaal aanbieden. En dit liefst zonder copyright-vermelding. Provocatie (uitlokking) van een misdrijf is bij wet verboden. Maar iedere "overtreding" zelfs ter goeder trouw brengt geld in het bakje, en dat is het enige dat telt.

En nu ga ik een tekst citeren (toegelaten aangezien ik de bron aangeef en het citaat relevant is):

« Maar… om door het auteursrecht beschermd te kunnen worden, moet een werk wel origineel zijn. Dat wil zeggen dat de auteur een deel van zijn persoonlijkheid in het werk gelegd moet hebben. Hij moet een intellectuele activiteit hebben verricht en daarbij bepaalde keuzes hebben gemaakt die er uiteindelijk voor moeten zorgen dat het werk “zijn persoonlijke stempel draagt". »

Wist je trouwens dat de HTML taal een specifieke tag voorziet voor het citeren (<blockquote>)? Je gaat mij niet vertellen dat een foto die genomen had kunnen worden door google street view enige intellectuele aktiviteit van de fotograaf gevergd had... Een doodgewone foto van een koe of een paar eieren kan je niet auteursrechterlijk beschermen omdat het geen origineel werk is. Maak je daar een blauwe koe van (de paarse kleur is al ingenomen), dan kan men misschien spreken van "origineel werk".

Afbeelding auteursrechterlijk beschermd of niet?

Geen copyright informatie opnemen is eigenlijk profiteren van de mensen die een foto in goeder trouw gebruiken omdat de foto vrij van rechten lijkt.

Een zeer interessante link in verband met Permission Machine "De bedenkelijke praktijken van Permission Machine", met een aantal nuttige links.

Ik zal hier regelmatig informatie bijplaatsen over de communicatie met Permission Machine, zodat jullie de zaak kunnen volgen.

Originele brief

Een heel lange brief, waarbij over alles en nog wat gesproken wordt, maar niet over de rechten die ik als gebruiker van de foto's zou hebben. Deze rechten zouden bijvoorbeeld kunnen zijn:

• De foto is reeds aangekocht geweest (gebeurt vaker dan je denkt: een fotograaf verkoopt een foto aan een webbouwer, en zet dan achteraf zijn archien bij Permission Machine)
• Toepassing van citaatrecht
• Komt het werk in aanmerking om auteursrechterlijk beschermd te worden?
• Betreft het een "handout" foto? Een beroesfotograaf komt een evenement fotograferen, mag daar eten en drinken en geeft dan een paar foto's aan de organisatoren. De foto's worden dan opgenomen in het Belga-catalogus van Belga en dan beginnen de problemen...
• Wat met het portretrecht? Bij een evenement maakt een beroepsfotograaf een groepsfoto van de organisatoren. De geportreteerden kunnen bezwaar maken tegen het feit dat de foto's opgenomen worden in het bestand van Belga (commercieel gebruik).

Ah, "de prachtige foto's van Belga News Agency". U mag zelf oordelen over de kwaliteit van de foto.

Antwoord

Eén pagina, meer moet dat niet zijn.

Brief advokaat

Mijn advokaat heeft een brutale brief naar Permission Machine gestuurd, met als afsluiter:

"Niet alleen in deze zaak doch ook in andere wordt in ernstige mate bedrijven, federaties, mensen in persoon verkeerde informatie voorgeschoteld in de hoop dat er enkele gaan bezwijken en uw bedrijf alsnog betalen.
Dit zijn wanpraktijken."

PicRight

De prijzen waren ook zo hoog dat de beheerders de mail direct verwijderd hebben, het leek wel een bericht van oplichters. Een paar weken later hebben ze een brief gekregen, waarbij het bedrag nog hoger lag (dossierkosten, kosten van de advokaat, enz). Hier ook werd een advokaat door de vzw ingehuurd. Hier heeft de advokaat aangeraden een billijke prijs te zoeken, zoals de prijs die iStock hanteert voor editorial foto's (abonnement van 10€ voor 15 afbeeldingen).

PicRight werkt onder ander voor AFP (Agence France Presse), de franse versie van Belga. Natuurlijk dat de prijzen die ze hanteren zeer hoog liggen, dat is het bedrag dat ze van jou willen hebben, en ze kunnen de lat zo hoog leggen als ze maar willen. De prijssetting is een afweging: vragen ze weinig, dan zijn er meer mensen die kunnen betalen, maar verdienen ze minder. Dergelijke prijzen worden enkel betaald voor unieke foto's, niet voor "editorial" beelden, beelden die bij een artikel geplaatst worden als illustratie om de bladspiegel luchtiger te maken.