LED-lampen worden meer en meer gebruikt: als taslamp, als verlichting in de auto, maar deze lampen worden ook in de fotostudio gebruikt (als modelling light van studio flitsers, maar ook als continu-licht).
Het vooedeel van LED lampen is dat ze een hoog rendement hebben: ze geven dus veel licht voor een laag verbruik. In vergelijking met gloeilampen produceren ze weinig warmte. Het is dan ook maar normaal dat deze lampen meer en meer gebruikt worden. Ze vervangen zelfs de TL lampen die ook een zeer hoog rendement hebben, maar die nogal lomp zijn.
Wit licht is een mengeling van alle kleuren van de regenbook (of tenminste drie primaire kleuren als die goed gekozen worden). De LED technologie (Light Emitting Diode) produceert geen licht met een continu spectrum zoals een gloeilamp, maar een enkele kleur. Het licht is niet zo monochromatisch als het licht van een lage druk natriumlamp, maar het scheelt niet veel. Een LED lamp kan niet op natuurlijke wijze wit licht uitstralen. Rode, gele, groene, blauwe leds produceren hun licht op natuurlijke wijze.
Er zijn twee methodes om wit licht te bekomen.
1- Driekleuren-led
De eerste witte leds hadden drie kleine diodes die de drie primaire kleuren uitstraalden: rood, groen en blauw. Bij deze eerste leds was de kleur niet stabiel omdat de diodes aan een verschillende snelheid verslijten. Dit was vooral het geval bij hoogvermogen leds. Deze leds hadden twee aansluitingen en het was niet mogelijk de kleurverhouding te wijzigen.Primitieve grootschermtelevisie gebruikte individuele gekleurde leds en men kon een wit beeld bekomen door alle leds aan te sturen. De resolutie was zodanig beperkt dat de individuele pixels zichtbaar waren. Een “wit beeld” was eigenlijk een opeenvolging van rode, groene en blauwe puntjes.
Lichtpanelen voor continu licht in de studio
Eén van de bestaande systemen voor continu licht in de studio gebruikt driekleurenleds die op panelen gemonteerd worden. Het is zelfs mogelijk de kleurtemperatuur in te stellen (meer rood of meer blauw) om het licht te laten overeenkomen met andere lichtbronnen in de studio.Bij deze lichtbronnen is het ook mogelijk om de intensiteit van de drie kleuren manueel in te stellen (bijvoorbeeld enkel groen of geel licht). Het licht komt dan overeen met studiolicht dat gefilterd wordt.
Goedkopere lichtpanelen hebben geen kleurtemperatuur instelling en gebruiken witte leds waarbij de witte kleur bereikt wordt volgens de tweede methode.
2- Fluorescentie-leds
De tweede manier om wit licht te verkrijgen is door het natuurkundig fenommen fluorescentie te gebruiken. Dit systeem wordt het meest gebruikt, maar het is niet mogelijk de lichtkleur (kleurtemperatuur) te wijzigen.Bij deze lampen wordt de witte kleur bekomen door een fysisch effekt die vergelijkbaar is met het effet dat in TL lampen gebruikt wordt. Om wit licht te bekomen gebruikt men een led die blauw uitstraalt en men zet een deel van het blauw licht om naar geel. Het effekt is goed zichtbaar bij bepaalde led toortsen (zie foto hiernaast, boven). De meeste witte leds zijn op deze technologie gebaseerd.
Deze LED lampen hebben ook de eigen nadelen van TL lampen (slechte kleurweergave). Bij aangepaste TL verlichting (buizen met een speciale fosforlaag) is het mogelijk een goede kleurweergave-index te bekomen: hetzelfde is mogelijk bij duurdere LED lampen.
De samenstelling van het licht van een witte led kan invloed hebben bij het fotograferen:
- Bepaalde delen van het object hebben een overdreven gele schijn. Ik heb dit effekt gemerkt op verschillende foto's, terwijl het onderwerp belicht wordt door meerdere lampen (het licht wordt dus goed vermengt, en toch is het effekt zichtbaar).
- Bepaalde kleuren worden minder goed weergegeven. Het effekt is sterk afhankelijk van de lamp en er is geen waarborg dat de kleurweergave goed is. Er is ook geen classificatie zoals bij TL lampen. De blauwe emissiepiek kan naar het paars of naar het groen verschoven zijn en de groen-gele bult kan min of meer vlak zijn.
Tegenwoordig treft men meer en meer led lampen aan met een geel lichtoppervlakte. Achter dit oppervlakte zitten er één of meerdere lichtgevende diodes (die voornamelijk in het blauw uitstralen) en de gele fluorescerende laag zet een deel van de blauwe straling om in geel licht. Dit systeem wordt meer en meer gebruikt als een een sterke maar diffuse lichtbron nodig is.
Rechts is dit effekt goed zichtbaar: het betreft het continu-licht van een studioflitser van Jinbei. Uitgechakeld is het oppervlakte gewoon geel, maar als de modelling light ingeschakeld wordt zie je kleine diodes die het licht uitstralen.
Drie voorbeelden van het gebruik van led-lampen. Hoe donkerder de omgeving is, hoe sterker het effekt merkbaar is.
Ledlamp op netspanning met zichtbare "gloeidraden"
Dergelijke lampen hebben een hoger rendement dan de compacte fluorescentie-lampen die tot nu toe gebruikt werden. De kleurtemperatuur is ook veel aangenamer. De fluorescentie-lampen bestaan al heel lang en kunnen nauwelijks nog verbeterd worden, terwijl de ledlampen pas een tiental jaar bestaat.
Als je compact fluorescentie lampen gebruikt als continu licht in de studio, dan moet je de lampen vervangen door ledlampen op netspanning.
Het licht van een LED toorts geprojecteerd op een wit blad
De weergavecurve van een LED lamp
Led lamp uit (Jinbei studioflitser met continu-licht)
Led lamp aan, men ziet de individuele diodes
